الف . مكتب عقل ، مكتبى كه به حكمت از نظر كمال عقل نظرى و به عدالت از نظر كمال عقل عملى و تسلط عقل بر ساير قوا مىنگرد ، مكتب فلاسفه ، مكتب اصالت عقل .
ب . مكتب عشق و وحدت ، مكتب عرفا ، مكتب سلوك و حركت اما حركت عمودى . در اين مكتب عقل و استدلال به عنوان وسيله و حكمت به عنوان نتيجه تحقير مىشود .
ج . مكتب علم و تسلط بر طبيعت كه بايد آن را « مكتب برخوردارى » ناميد .
د . مكتب قدرت و زور كه سوفسطائيان قديم و نيچه در جديد از آن پيروى مىكرده‌اند .
ه . مكتب محبت و خدمت ، مكاتب هندى . اين مكتب ، مكتب معرفت يعنى شناخت خود هم هست و از او محبت و خدمت ناشى مىشود . تعاليم سه گانه اى كه گاندى مىگويد از ( اوپانيشادها ) فراگرفته است . رجوع شود به ورقه هاى « مكتب انسانيت » ص 22 .
ز . مكتب آزادى و عصيان و آگاهى اجتماعى و مسؤوليت ، مكتب اگزيستانسياليسم .
ح . مكتب انسان ضدطبقاتى ، عدالت ، مساوات .
7 . عطف به نمره 4 و . . . از نظر عرفا كمال انسان در بازگشت به اصل است و از نوع محو مقيد در مطلق و بازگشت قطره به دريا و محوشدن در درياست و جوهر انسان جنبه الهى و خليفة اللهى او است ، بر خلاف نظر حكما كه جوهر انسان و حقيقت انسان قوه عاقله او است و كمال انسان در فعليت يافتن اين قوه است به اينكه يك سلسله تصورات و تصديقات مطابق با نظام وجود پيدا كند و جهانى علمى گردد ( از جنبه عقل نظرى ) و مسلط و حاكم بر ساير قوا و غرايز گردد و حكومت كشور انسانى حكومت عقل باشد و مسأله فيلسوف حاكم و

295