زيبا و يا علم و يا فعلى و فنى مانند شعر ، هنر ، ابداع ، ابتكار ، نوآفرينى .
در مكتب افلاطون و سقراط به اين كمال زياد برمىخوريم . به هر چيز از جنبه زيبايى نگريسته مىشود ، حتى به علم و قدرت و اخلاق . علم از آن نظر خوب است كه زيباست ، اخلاق از [ آن ] نظر خوب است كه زيباست ، قدرت از آن نظر خوب است كه زيباست ، حتى حقيقت از آن نظر خوب است كه زيباست [1] . مركب اين راه ذوق است .
و . كمال مساوى است با قدرت . انسان كامل يعنى انسان قدرتمند و نيرومند و غالب بر حريف و موفق در تنازع بقا ، مسلط بر طبيعت و مسلط بر انسانهاى ديگر . قدرت به وسيله نفرات ، قدرت به وسيله تشكيلات ، قدرت به وسيله علم و صنعت ( اين است كه يكباره كمال انسانى از اوج روحانى خودش به حضيض جسمانى تنزل مىكند و همه چيز وسيله ماديات و زندگى دنيايى مىشود ) .
اروپاى جديد از زمان بيكن به اين طرف ، علم را از خدمت حقيقت گرفت و در جنبه روحانى آن را ساقط كرد ، قداست علم از بين رفت و در خدمت قدرت گماشت ، و اين همان چيزى است كه ما متجددانه آن را تبليغ مىكنيم . اين كار در عين اينكه از نظر قدرت بخشيدن به بشر خدمت بزرگى بود ، از نظر دور كردن بشر از حقيقت پرستى و حقيقت خواهى خيانت و جنايت بزرگى بود . گفته شد تنها علمى ارزش دارد كه به بشر قدرت و نيرو مىبخشد ، باقى همه هيچ است . علم براى انسان در رديف شاخ و چنگال و دندان براى حيوان قرار گرفت ، زندگى تنازع بقا شد و علم و صنعت ابزار اين جنگ و

[1] . كمال بنا بر هر يك از چهار نظريه سابق جنبه روحانى دارد .

293