است . بازگشت به مرحله غلط است اما بازگشت به اصل حركت آفرين و انرژى زا و حقيقت منش ضرورى است .
11 . اقبال : شرقى ، مسلمان ، انديشمند و فيلسوف ، عالم ، آزاديخواه و ضد استبداد سياسى و ضد استعمار ، اشراقى ، مجاهد ، هنرمند ، اديب ، اسلام شناس .
12 . مصلحانى كه عملًا مفسد از آب درآمدند از قبيل سِر سيداحمدخان هندى و محمدبن عبدالوهاب و تا اندازه اى احمد كسروى كه در آغاز مدعى اصلاح بود و سر از ادعاى پيغمبرى و اهانت به ائمه شيعه درآورد .
13 . راجع به سيد احمد خان رجوع شود به كتاب ( سهم مسلمانان در نهضت هندوستان ) ترجمه آقاى خامنه اى و جزوه « نامه اى به دفاع از اقبال و مسلم ليك » از شريعتى .
14 . استعداد اسلام و فرهنگ اسلامى و فرهنگ مسلمانان براى حركتى ضد استبدادى و استعمارى ، و براى ساختن چنين ملتى مجاهد و مدافع و ايثارگر و براى نهضتى مترقى ، هم از نظر فكرى و علمى و هم از نظر عملى .
15 . نهضت ضد عقب ماندگى و ضد استعمار و ضد استبداد .
16 . نهضت و جنبش ايران يك نهضت يك بعدى نيست كه مثلًا ضد استبداد ، ضد استعمار ، طرفدار حقوق بشر ، دموكراسى ، ضد تبعيضهاى طبقاتى . . . [ باشد ، ] بلكه چندبعدى و همه جانبه است .
17 . در قرون اوليه ، حركتها و نهضتهايى از قبيل نهضت اخوان الصفا نهضتى علمى و عملى بود و نهضت فارابى در جهت تطبيق دين و فلسفه ، دين و عقل يا تدين و تعقل ، و نهضت اشعرى در جهت مبارزه با افراط در عقل گرايى و دفاع از سنت ، و نهضت غزالى در احياء علوم دينى ، و نهضتهاى سربداران در جهت مبارزه با مظالم حكومتها بود و برخى نهضتها مثل شعوبيه در آغاز نهضتى اصلاح طلبانه بود و در آخر خود دچار همان بيمارى شد . و نهضت زنج ، نهضت سياه علمان ، سرخ علمان بايد تحليل شود . نهضت خرمدينان ماهيت كثيف

226