احتياج به مجدد و محيى دارد ، كهنه مىشود و بايد نو كرد ، رو به مردن مىرود و بايد احياء كرد .
البته اين كهنگى يكى از اين جهت است كه جنبه هاى زائد بر آن اضافه مىشود و از صفا و سادگى خود خارج مىشود و ديگر اينكه دين [ را ] به حسب تغيير زمان بايد با هر زمانى منطبق كرد و بسيارى از چيزها كه در دين پيدا مىشود و بايد آن را از بين برد ممكن است در زمان خودش حق و لازم و مفيد بوده و عيب كار در اين است كه بعديها آن چيزها [ را ] ثابت و سنت و براى همهء زمانها فرض كرده‌اند .
اينكه ما اين قسمت را جزء آثار دينى نياورديم به اين جهت بود كه باور نداريم همچو حديثى واقعاً وجود داشته باشد ، زيرا اولًا تاكنون در كتب معتبر حديث [1] ديده نشده و ثانياً بعيد نيست كه اين را در قرنهاى سوم و چهارم يا بعدتر متملقين و شخصيت سازها درست كرده‌اند و ثالثاً در تطبيق اينها تكلف است ، به چه دليل مثلًا ميرزاى شيرازى مجدد باشد و شيخ مرتضى انصارى مجدد نباشد ، و رابعاً اينها بين دو چيز نتوانسته‌اند فرق بگذارند و آن اهميت و احترام و زنده شدن خود دين و اهميت و احترام شخصيتهاى دينى [ است ] .
رجوع شود به دفتر . . . شمارهء . . .
و بعلاوه همين توجه به شخصيتها سبب شده كه بدعتهايى در دين پيدا شود و حتى بگويند كه در هر هزار سال يك نفر ظهور خواهد كرد براى ترويج دين .
< شعر > مو آن بحرم كه در ظرف آمدستم چه نقطه بر سر حرف آمدستم به هر الفى الف قدى برآيد الف قدم كه در الف آمدستم < / شعر > خود باباطاهر در الف هجرى نبوده على الظاهر و به هر حال همين شعر بىدليل و مدرك وسيله و ابزار كار يك عده گمراهان بهايى شده است .
3 . منسوب به نظامى است و از نظامى نيست :

[1] . رجوع شود به ورقه هاى جداگانه تحت همين عنوان « احياء فكر دينى » ، ورقهء 3 و 4 .

164