4 . تصور عامه مردم ما درباره امر به معروف اين است كه به بند كفش و دگمه لباس و موى سر و دوخت جامه مردم ايراد بگيريم ، در صورتى كه اينها منطقه آزادى مردم است ، منطقه آزادى افراد غير از محيط و جوّ اجتماعى است . * ( لعن الله الخوارج ضيّقوا على انفسهم . ) * 5 . در امر به معروف - چنان كه گفته شد - رشد و آگاهى و فرصت شناسى لازم است . واى به حال مردمى كه فرصت را نمىشناسند و حتى با آن مبارزه مىكنند مانند كسانى كه پُستها را دراختيار دشمن قرار مىدهند و از سنگرها فرار مىكنند و آن را واجب مىدانند ، وسايل خوب را در انحصار كار بد قرار مىدهند .
6 . گفتيم كه فرصت شناسى لازم است . هر دردى دوايى دارد و هر فسادى نوعى اصلاح را ايجاب مىكند . چه خوب گفت مرحوم سيد شرف الدين : لا يأتى الصلاح الَّا من حيث يأتى الفساد ( قريب به اين مضمون ) .
7 . در اثر ناآگاهى ما مردم احياناً نهى از منكر به صورت منكر بزرگ درآمده است مثل داستان آتش زدن مردى در مشهد ، بالاخيابان ، جلو مدرسه ملامحمدباقر در حدود هشتاد سال پيش و داستان نهى از منكرهاى طلاب قديم ، و گاهى وسيله حيله گريهاى سياسى شده است ، مثلًا داستان سقاخانه و كشتن امريكايى معروف . گاهى نهى از منكر جنبهء صنفى دارد مثلًا منع عمامه به سر يا عرق چين به سر مىشود ، و به هر حال همانطور كه درباره آزادى گفته شده استاى آزادى چه جنايتها كه به نام تو نشد ، بايد گفتاى نهى از منكر چه منكراتى كه به نام تو نشد يادداشت امر به معروف - مكانيسم و منطق 8 . برنامه عملى براى مبارزه با منكرات لازم است . مثلًا براى مبارزه با ترياك كشيدن تنها قناعت به گفتن و ذكر مفاسد و معايب غلط است ، عملًا بايد بيمارستان و دوا هم تهيه كرد . ترك شراب و قمار هم

250