آمده عباس حرب از بهر كين * بهر قمع احمد و استيز دين گشت دين را تا قيامت پشت و رو * در خلافت او و فرزندان او آمده عمّر به حرب مصطفى * تيغ بر كف بسته بس ميثاقها گشته اندر شرع اميرالمؤمنين * پيشوا و مقتداى اهل دين ( 1 ) تا به حال كدام مسلمان مدّعى خلافت عبّاس شده ؟ دو نفرى در اوايل گفتند ، خلافت اولاد ملاعينش كه معلوم است كه مثل هرون و مأمون باشند ، بلى عمر را اختيار با مولوى است ، عبّاس پيش از اينها هم در واقع مسلمان بود .
در صفحه بعد در مذمّت فقه و اصول و نحو و صرف و امثال اينها افراط مىنمايند ، مرد اگر تو خود بهره از اين علوم نداشتى كجا مىتوانستى اين مزخرفات تحميل بر ضعفاء نمايى ؟ و حال آنكه مسلّماً للكلّ اين نشأه به جهت تكميل دو قوّه نظرى و عملى و به عبارة اخرى علم و عمل است و اين به جز از دستيارى انبياء نمىشود ، خصوصاً بنابر مذهب اشعرى كه به جز نقل متمسّكى ندارد تا آنكه وجوب معرفة اللّه هم نقلى مىداند ، و پيغمبر تو هم كه عربى است چون كتابش . اگر كسى اين علوم را نداند كجا او را معرفت كتاب خدا و سنّت رسول ( صلى الله عليه وآله و سلم ) حاصل مىشود ، طريقه عمل را كجا مىفهمد ؟ اين قدر سعى مىكنى كه عامى بيچاره هر چه را تو مىگويى قبول كند ، و من حيث لايعلم گرفتار عذاب ابدى گردد ، بارى اختيار دارى .
در صفحه بعد در حكايت عرب كه سبوى آب را ارمغان به جهت خليفه آورد واو سبُو را پر از زر كرده به عرب داد و حال آنكه دجله بغداد نزد او جارى بود مىگويد : اين مثل احسان اهل عالم است نسبت به حقتعالى و حال آنكه همه احسانها از بهر احسان خداست ، گريزى مىزند كه عاشق هر چه مىگويد و مىكند مرادش محبوب اوست ، چه از ايمان بگويد ، چه از كفر .

1 - مثنوى ، دفتر اوّل ، 2794 ، دو شعر آخر در نسخه نيكلسون نيست . و در نسخه كتابفروشى اسلاميّه دفتر اوّل ص ، 77 سطر 15 آمده است .

533