خلاصه : در عرفان و سير و سلوك همان خط و راه مستقيم بزرگان اصحاب و علماء مانند شيخ طوسى ، علاّمه مجلسى و ساير فقهاء و محدّثين عاليقدر را يگانه خطّ نجات مىدانستند .
در عين حال با نگرش وسيعى كه داشت ، دور از تحجّر و تقدّس مآبىهاى عوام پسند بودند ، افكار صوفيان و اعمال و حالاتى را كه چه بسا برخى نادانان براى پيروان طريقت ، فضيلت و كرامت اخلاقى و نشانه اعراض از دنيا و صفاى باطن مىشمردند ، مردود مىدانست . اسلام ناب محمّدى ( صلى الله عليه وآله و سلم ) را خالى از رهبانيّت و بىتفاوتى مىشمرد .
مواظب بودند كه در بيان ربط عالم و ماسوى اللّه به خداوند از ارشادات و اصطلاحات قرآن خارج نشوند ، و در تعبيرهايى مانند خلق و خالق و مخلوق از آن تبعيّت كنند . اصطلاحات عرفانى مصطلح در متصوّفه را بر زبان نمىآوردند ، باطل شمردن بدعتهاى فِرَق را از وظايف مهمّ علماء مىدانستند ، و با همه فرق ضالّه خصوصاً فرقه يا حزب مزدور بهائيت مواضع بسيار محكم و قاطع داشتند .
خلاصه : آن فقيه عظيم و عظيم فقهاء ، در اسلام و راه مكتب اهل بيت ذوب شده بود ، مىتوان گفت تجسّمى از تسليم خالص به شرع در همه ابعاد و جوانب آن بود ، زبان حالش اين بود :
آنچه نه از شرع برآرد علم * ورمنم آن حرف در آن كش قلم معتقد بود كه راه و رسم عبادت و دعا و تزكيه نفس و تهذيب اخلاق و صفاى باطن و كمال معرفت و قرب الهى را بايد از اهل بيت ( عليهم السلام ) آموخت .
همانطور كه در فقه همه احكام را توقيفى مىدانيم كه بايد با ادلّه محكم حتّى استحباب و كراهت را به اثبات رسانيد و غير اين حرام است ، در اوراد و اذكار و عبادات و رياضتها واصطلاحات عرفانى و معرفة اللّه و اسماء الحسنى و مقامات و درجات انبياء و ائمّه ( عليهم السلام ) نيز اين توقيفى بودن را بايد رعايت كرد .

488