بر قلب انسان غالب گردد به نحوى كه او را از حفظ قرآن و علوم دينى باز دارد . و مسلّم است نمونه اشعارى كه از مثنوى به نقد آن پرداختيم و امثال آنها مراد اين گونه روايات است . ( 1 ) و در تاريخ وارد شده است كه امام هادى ( عليه السلام ) به متوكّل فرمود :

1 - شعر به عنوان وسيله‌اى براى بيان افكار و احساسات و . . . داراى جنبه‌هاى مثبت و منفى است . جنبه مثبت شعر اين است كه به دليل استفاده فراوان از كنايه و استعاره و مجاز و . . . ، و داشتن وزن و قافيه و . . . ، كه حس موسيقى را در انسان تحريك مىكند و . . . داراى جاذبه و حلاوت خاصى است اين گونه عوامل باعث مىشود ، مطالبى كه به لباس شعر آراسته شود ، نفوذ و گسترش بسيار بيشترى نسبت به نثر ، در ميان مردم داشته باشد به علاوه ، بهره گيرى از عناصر مذكور ( كنايه و استعاره و . . . ) در شعر ، شاعر را قادر مىسازد كه مطالب زيادى را در الفاظ كوتاه و موجز ، به زيبايى بيان كند . جنبه منفى شعر نيز ريشه در همين خصوصيات دارد . چون شعر اكثراً مشتمل بر مطالب و معانى ذوقى و احساسى است . انسان را وارد فضاى عاطفى خاصى مىكند و احساسات او را شعلهور مىسازد . در اين حالت ممكن است عنان اختيار انسان به دست عواطف ( و نه عقل و حكمت ) او داده شود و مطالب نادرست و غيرواقعى در قالب شعر بروز كند . از اين روست كه نوعاً اشعار و سروده‌ها ، سرشار از مبالغه و اغراق گويى و مدح و ذمهاى نابجا و بىمورد است . به علاوه شعر به دليل داشتن وزن و قافيه خاص ، داراى محدوديت ( لفظى ) زيادى است كه مانع اداى درست و دلخواهِ مقصود مىشود ، و سراينده را احياناً در تنگنا قرار مىدهد . اتفاقاً هر دو نقيصه در برخى موارد در مثنوى به چشم مىخورد . قافيه بندىهاى همراه با تكلّف ، استفاده از الفاظِ شكسته و قالبِ خود از دست داده ، به كار بردن واژه‌ها واصطلاحات نامأنوس و محلّى ( از خراسانى و عربى و تركى و مغولى و . . . ) ( سرّنى ، ص 218 ، 219 ، 263 و 64 ) ناديده گرفتن قواعد و معيارهاى متداول شعرى ، و . . . نمونه‌هايى از نقيصه ناشى از محدوديت‌هاى لفظى است . تعريف‌هاى اغراق آميز ، زياده روى در ستايش اشخاص و افكار مورد علاقه ، به خصوص شمس تبريزى ، شاخ و برگ دادن به قضايا و داستانهاى تاريخى و حتى احاديث و روايات ( كه احياناً بويى از واقعيت ندارند ) . ( سرّنى ص 304 و 305 ) و از سوى ديگر : حمله‌هاى تند و بىمهابا ، نسبت‌هاى ناروا و بىجا ، مسخره كردن دور از تقوى ، الفاظ زشت و زننده . . . نمونه‌هاى ناشى از نقيصه احساسى شعراست كه در مثنوى جلوه گر شده است . مثنوى در بسيارى از موارد ، مصداق اين شعر مولوى است : معنى اندر شعر جز با خبط نيست * چون قلاسنگست اندر ضبط نيست ( پله پله تا ملاقات ص 324 )

479