اهل مجلس گفتند : ما دروغگوتر از اين دو نديده ايم ، لكن هنوز پراكنده نشده بودند كه رشيد هجرى در طلب آن دو آمد ، گفتند : از اينجا رفتند و شنيديم كه چنين و چنان گفتند ، رشيد گفت : خدا ميثم را رحمت كند ، فراموش كرد بگويد : صد درهم بر عطاى آنكه سر او را آورد اضافه مىشود ، آنگاه حركت كرد و رفت ، مردم گفتند : اين از هر دوى آنان دروغگوتر است . ( 1 ) بنابراين به مثنوى و همفكران او مىگوييم : ما جاحد و منكر اصل موضوع نيستيم ، بلكه از اين مجاهيل متصوّفه در كمال شكّيم كه شايد خيال و وسوسه باشد ، يا از غير ارواح مقدّسه باشد ، همانطور كه در داستان حسن بصرى آمده است كه اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) از او پرسيد : تو كه دوستدار حزب جمل بودى چرا به كمك آنها نرفتى ؟ گفت : سه روز غسل كردم و قصد كمك آنها را داشتم ، لكن صدايى شنيدم كه مىگفت : « القاتل و المقتول فى النار » يعنى كشنده و كشته شده در آتشند . پس در خانه نشستم ، حضرت فرمود : هاتف را شناختى ؟ او برادرت شيطان بود ، و مقصود او آن بوده كه اصحاب جمل يعنى طرفداران طلحه و زبير و عايشه چه كشته شوند و چه بكشند در آتشند ( 2 ) ، سپس فرمود : از اين خونريزى خيلى غمناكى ؟ گفت : آرى ، حضرت فرمود : خدا هرگز غم را از تو زائل نكند ، پس به واسطه اين نفرين تا آخر عمر محزون و غمگين بود .
برگرديم به اصل مطلب ، بعد از خود مثنوى طرفداران اين كتاب زياد بوده‌اند ، و هنوز هم هستند ، غير از مولوى و مريدان او ، شخصيت قابل توجهى از معاصرين وى كه از كتاب مثنوى يا ناظم آن تعريف و تمجيد كرده باشند ( آن گونه كه خود مولوى يا متأخرين از صوفيه ستايش مىكنند ) ، به نظر نرسيد . ( 3 ) حتى صوفىهاى

1 - دمع السجوم ( ترجمه نفس المهموم ) 59 . 2 - سفينة البحار 1 / 262 . 3 - منظور منبع مستقل و معتبرى است كه متضمن مطلب مذكور باشد ، و گرنه كتاب مناقب العارفين و . . . سخنانى در اين زمينه نقل كرده‌اند .

474