و بعض از محشّين از شاگردان آن مرحوم در حاشيه فرموده است : نجس نيستند به شرط آنكه قول به وحدت وجود آنها به نحوى باشد كه مستلزم كفر نباشد .
و شهيد سعيد مرحوم سيد محمّد باقر صدر رضوان اللّه عليه در شرح عبارت عروه مطالبى دارد كه قسمتى از آن را نقل مىكنيم ، ايشان مىنويسد :
« لا شكّ فى أنّ الاعتقاد بمرتبة من الثنائية التى توجب تعقّل فكرة الخالق والمخلوق مقوّمٌ للاسلام ; إذ بدون ذلك لامعنى لكلمة التوحيد . » « شكى در اين مطلب نيست كه اعتقاد به مرتبه‌اى از دوگانگى كه موجب تعقّل خالق و مخلوق است مقوّم اسلام مىباشد ; زيرا بدون اين اعتقاد كلمه توحيد معنايى ندارد . . . » سپس بعد از ذكر معانى اصالت وجود و معناى وحدت وجود مىگويد : « كسى كه فرق بين خالق و مخلوق را اعتبارى بداند ، و قائل به اين معنى باشد كه حقيقت وجود اگر مطلق ملاحظه شود واجب ، و اگر مقيّد ملاحظه شود ممكن است ، اين شخص كافر است . » ( 1 ) و نيز نقل مطلبى از رساله وحدت از ديدگاه عارف و حكيم به قلم جامع المعقول و المنقول آقاى حسن زاده آملى زاداللّه توفيقاته مناسب است . ايشان مىنويسد : سخنى در بيان مراد از وحدت وجود به قلم آية اللّه فقيه حكيم معاصر آسيدابوالحسن رفيعى قزوينى رحمه اللّه استادِ صاحب رساله ، اينك قسمتى از رساله ، بسم اللّه الرحمن الرحيم . سخنى در وحدت وجود و بيان مراد از اين كلمه به طورى كه مطابق عقل و ذوق و شرع انور است .
بدانكه اين كلمه در بين اهل عرفان و حكمت الهى بسار شايع است ، و در مفهوم آن چهار معنى متصوّر است ، اوّل آنكه مراد از وحدت وجود وحدت شخصيه

1 - شرح عروه شهيد صدر 3 / 313 . نظريه ديگر فقهاء را نيز مىتوانيد در بحث نجاست كفّار ملاحظه فرماييد .

393