إسم الكتاب : نقدى بر مثنوى ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 639)

ذاتاً اختيار در آن نهفته است . ( 1 ) و در كافى به سند معتبر از امام صادق ( عليه السلام ) نقل مىكند : خلق اللّه المشيّة بنفسها ثم خلق الاشياء بالمشيّة . ( 2 ) « خداوند مشيّت و خواست را به خودش خلق فرمود ، سپس اشياء را به مشيت آفريد . » مرحوم مجلسى در مرأة از سيّد داماد نقل كرده است كه مراد مشيّت و اراده بندگان نسبت به افعال اختيارى آنان است . ( 3 ) در كتاب « عقايد الاماميّه » چنين نوشته است : خيلى عجيب است از كسى كه اطلاع بر حكمت ائمه ( عليهم السلام ) و گفته‌هاى ايشان نداشته و گفته است : اين قول « أمر بين الأمرين » از فراورده‌هاى بعضى فلاسفه غرب در عصر متأخّر است ، و حال آنكه ائمّه ما بيش از ده قرن قبل اين را فرموده‌اند . ( 4 ) مى گويم : عجيب‌تر آنكه علماء اسلام غير از اماميّه نيز به اين مطلب توجّه نكرده‌اند .
بعد مصنّف مىگويد : خلاصه مفاد اين كلمه بزرگ « أمر بين الأمرين » آن است كه كارهاى ما كار خود ما است ( 5 ) و ما اسباب اين كارها هستيم در عالم طبيعت ، و اين اسباب در اختيار و قدرت ما است ، امّا از جهت ديگر همين كارها تحت قدرت خداى تعالى و داخل سلطنت نامحدود اوست ; زيرا وجود ما از اوست ، أمّا ما را مجبور بر كارهايمان نفرموده است تا آن كه در عقوبت بر كار زشت ما ظلم كرده باشد ، و به ما هم واگذار ننموده تا آنكه از سلطنت نامحدود و قدرت خود نسبت به

1 - در زمان كودكى صبّاغى عامى ، به من اين طور تلقين مىكرد : هر چيزى به چربى چرب مىشود ، امّا چربى روغن به خود اوست نه از خارج ، رحمة اللّه عليه . 2 - اصول كافى ، ج 1 ، باب اراده ، ح 4 . 3 - مرأة العقول 2 / 19 . 4 - عقائد الاماميّه شيخ محمد رضا مظفّر : 23 . 5 - اين همان كلام خواجه است كه در چند قرن پيش فرمودند : والضرورة قاضية باستناد افعالنا الينا ، و قبلاً گذشت .

371