بدان كه در نزد ما اماميّه صفات خداوند بر دو گونه است : اوّل صفات ذات ، دوم صفات فعل .
صفات ذات مثل علم ، حيات ، قدرت ، كه خداوند عالم است به جزييات و لو معلومى نباشد ، و قدرت دارد و لو مقدورى نباشد ، و اين مطلب را اشاعره نفهميده و بين قدرت تكلّم با تكلّم فرق نگذاشته‌اند ، به اين جهت قرآن را قديم دانستند .
سيوطى در اصول دين خود چنين گفته است : « والكلام المعبّر عنه بالقرآن المكتوب في المصاحف ، المحفوظ فى الصدور ، المقرّ و بالألسنة قديمة كلّها » . ( 1 ) يعنى : « كلامى كه از آن به « قرآن » تعبير مىشود ، و در مصحف‌ها نوشته شده ، و يا در سينه‌ها محفوظ است ، و به زبان مردم قرائت مىشود ، تمام اينها قديمند . » و عجب اين است كه قارى حادث ، و هر چه بخواند حادث است جز قرآن كه قرائت آن هم قديم است !
و در كتاب « اصول الفقه » ابى الحسن اشعرى حنفى كه عبدالعزيز بخارى شرحى به نام كشف الاسرار بر آن دارد چنين آمده است : « و قد صحّ عن أبي يوسف ( 2 ) قال : ناظرت مع أبي حنيفة في مسألة خلق القرآن ستّة أشهر ، فاتّفق رأيي و رأيه على أنّ من قال بخلق القرآن فهو كافر ، و قد صحّ هذا أيضاً عن محمّد . » يعنى « از ابويوسف بسند صحيح روايت شده كه گفت : در مسأله اينكه قرآن مخلوق است يا نه مدّت شش ماه با ابى حنيفة مناظره كرديم ، سپس رأى من و او بر اين مستقر شد كه قائل به مخلوق بودن قرآن كافر است . و بسند صحيح اين از محمد ( 3 ) نيز نقل شده است » و نيز در آن كتاب است كه ابوحنيفه به جهم بن صفوانمعتزلى كه با او در بعض مسائل كلاميه اظهار اختلاف نظر كرد گفت : اخرج يا كافر ،

1 - مفتاح العلوم سكاكى ( حاشيه ) 5 - 6 . 2 - مراد ابى يوسف قاضى است كه از شاگردان ابى حنيفة است ، و در زمان‌هادى و مهدى و هارون عباسى مىزيسته و منصب قضاوت داشته است . 3 - ظاهراً مقصود محمّد بن الحسن الشيبانى شاگرد ابوحنيفة است .

358