چون جنيد از جند او ديد آن مدد * خود مقاماتش فزون شد از عدد بايزيد اندر مزيدش راه ديد * نام قطب العارفين از وى شنيد چون كه كرخى كرخ او را شد حرس * شد خليفه عشق و ربّانى نفس پور ادهم مركب آن سوراند شاد * گشت او سلطان سلطانان داد آن شقيق از شقّ آن راه شگرف * گشت او خورشيد رأى و تيز طرف ( 1 ) جنيد كه ابتداء از او ياد كرده است در سال 297 در سن 91 سالگى مرده است ، و ملا جلال سيوطى در اصول دين خود مىگويد : من طريقه او را پسنديده ام ( 2 ) و سعدى در گلستان از او ياد مىكند ، و بالأخره اسم او مشهور و معروف است و همه جا هست ، او را با نام قطب اعظم و استاد الطريقه ياد مىكنند ، در فقه شاگرد سفيان ثورى ، يا ابوثور ابراهيم بن خالد بوده است ، نسبت او در عرفان به حارث محاسبىو سرّى سقطى مىرسد . ( 3 ) و بايزيد : احوال او خواهد آمد . امّا معروف كرخى ، در وفيات الاعيان ابن خلكان آمده است كه او نصرانى بود و به دست امام رضا ( عليه السلام ) مسلمان شد و در سال 200 ، از دنيا رفت ، لكن در اشعارى كه از شاه نعمة اللّه نقل شده است اسم موسى است ، نه على بن موسى ( عليه السلام ) . ( 4 ) و بالاخره او از ابن سمّاك پند گرفته و در خدمت مولاى خود امام رضا ( عليه السلام ) بوده است . ( 5 )

1 - مثنوى دفتر دوّم ، 933 . 2 - مفتاح العلوم سكاكى ( حاشيه ) 21 . 3 - لغت نامه دهخدا ، به نقل از روضات الجنّات و تاريخ ابن خلكان . 4 - مرحوم ميرزاى قمى در جامع الشتات صفحه 180 در رساله رد صوفيه اشعار شاه نعمة اللّه را چنين نقل كرده است : باز شيخ سرّى بود معروف * چون سرّى سرّ او بود مكشوف او ز موسى جواز احسان يافت * كفر بگذاشت راه ايمان يافت شيخ معروف طائيش مىخوان . . . تا آخر اشعار . 5 - وفيات الأعيان 4 / 319 - 320 .

256