اين چنين دل ريزه‌ها را دل مگو * سبزوار اندر ابوبكرى مجو ( 1 ) در كتاب گفتار مثنوى مىنويسد :
« محمّد خوارزمشاه ( 2 ) سنّى ، شهر سبزوار را كه اهل شهر و حاكم آن شيعه بودند مسخّر كرد ، اهل شهر امان خواستند ، گفت : اگر يك ابوبكر نام بياوريد به احترام او امان مىدهم ، سه شبانه روز جستجو كردند تا ابوبكر نامى شكسته حال و زمين گير يافتند ، او را روى تختى نهاده به پيش شاه بردند ، از حال زار او جويا شد ، و گفت ميان اين قوم رذل و پست ابوبكر اين چنين زار است . » ( 3 ) مثنوى از اين جريان نتيجه مىگيرد كه : « سبزوار است اين جهان و مرد حق » تا آخر آنچه نقل شد و همين طور مىگويد : « دل همى خواهد از اين قوم رذيل . » ( 4 ) ظاهراً شيعيان از قديم در سبزوار نفوذ زيادى داشته و حكومت شيعى سربداران حتى در مقابل مغول تشكيل شد و ادامه يافت و علىّ بن مؤيد ( 5 ) آخرين فرمانرواى اين سلسله در نامه‌اى با احترام و تجليل بسيار زياد كه براى محمّد بن مكّى يعنى شهيد اوّل ارسال مىكند از آن جناب براى پيشوايى دينى مردم سبزوار ، دعوت

1 - مثنوى دفتر پنجم ، 873 . اين از اصطلاحات مثنوى است كه دل ريزه‌ها را مىگويد به كار نيايد و صاحب دل را بايد جست ، گويا خواسته عقل جزيى را بزدايد و عقل كلّى را ستايش كند ، در كتاب شرح حال ملاصدرا تأليف هانرى كوربن ، ترجمه و اقتباس ذبيح اللّه منصورى چاپ جديد به سال 1361 ، صفحه 129 ، از ملاصدرا نقل مىكند كه مولوى با اين كه شيعه نبوده ، شيعيان را به ديده احترام مىنگريسته است . خواننده خود قضاوت نمايد ، واللّه الحاكم . 2 - اين خوارزمشاه بنا به نقل حاج زين العابدين شيروانى در احوال مولوى جدّ مادرى مثنوى است ، ولى عاقبت پدر مولوى يعنى بهاءالدين محمّد را از مملكت خود براند ، و هم مجد الدين بغدادى مريد نجم الدين خوارزمى و مراد و مرشد شيخ عطّار را بكشت . 3 - گفتار مثنوى 4 - يعنى شاه مىخواهد از مردم سبزوار كه شيعه و رافضىاند عقده دل بگشايد . 5 - شهيد ثانى رحمه اللّه مىنويسد : تيمور لنگ بر قلمرو على بن مؤيّد مستولى شد و على بن مؤيّد بناچار همراه او شد تا اينكه در حدود سال 795 يعنى 9 سال بعد از شهادت شهيد اوّل درگذشت . شرح مقدّمه اللمعة الدمشقيّة .

165