ولى متأسفانه نقاط ضعف اين كتاب اولاً فراوان ، و ثانياً در بسيارى از موارد اصولى و بنيادين هستند .
از اولين شعرهاى مثنوى كه معروف به نى نامه است ، و گفته مىشود خلاصه و چكيده مثنوى است ، نوعى سنّت شكنى و عدم پيروى از سنت‌هاى اسلامى نمايان است . به جاى آغاز كردن به نام خدا و حمد و ستايش پروردگار و فرستادن درود بر محمد و آل محمد ( عليهم السلام ) آن چنان كه پيامبر اسلام ( صلى الله عليه وآله و سلم ) سفارش نموده و سنّت نهاده است ، با نامِ « نى و ناله آن » شروع مىگردد . تعبير و مضمونى كه در فرهنگ قرآنى و حديثى ، آشنا تلقى نمىگردد . ( 1 ) در حالى كه بهتر بود جلال الدين ، به جاى آوازِ نِى با سخنِ خدا و پيامبر ( صلى الله عليه وآله و سلم ) كه با دهها عبارت لطيف و دلنشين در آيات و روايات آمده ، آغاز مىكرد ، و نى و آواز آن را به ديگران واگذار مىنمود . ( 2 ) قطعاً ، زيبايى و لطافت آياتى چون : يا ايّتهاالنّفس المطمئنّه ارجعى الى ربّك راضيةمرضيّه « اى نفس اطمينان يافته ، به سوى پروردگارت بازگرد ، در حالى كه خوشنودى و ( خدا ) از تو خوشنود » ، همچنين يا ايّها الانسان انّك كادح الى ربّك كدحاً فملاقيه « اى انسان ، همانا تو با تلاش و رنج به سوى پروردگارت مىروى ، پس او را ملاقات مىكنى » يا : انّا للّه و انّا اليه راجعون « ما براى خدا هستيم و به سوى او باز خواهيم گشت » و . . . كمتر از لطافت « ناله نى » نيست ، كه مولوى از آن اقتباس نكرده و مطلع كلام خود قرار نداده است . ( 3 )

1 - گلشن راز با اينكه از نظر مضمون و شكل تا حدودى مانند مثنوى است ، اشعار خود را چنين آغاز مىكند : به نام آنكه جان را فكرت آموخت * چراغ دل به نور جان برافروخت 2 - برخى براى توجيه نقص مذكور گفته‌اند : مثنوى خود ، كتاب معنوى است ، و متضمّن معانى عرفانى . بنابر اين نيازى به ذكر بسم الله و امثال آن نيست . البته ضعف اين سخن پر واضح است . نه شخص مولوى بالاتر از پيامبر و ائمه ( عليهم السلام ) است ، و نه كلام او بالاتر از قرآن و احاديث . در حالى كه مىدانيم قرآن و خطبه‌ها و نامه‌هاى معصومين ( عليهم السلام ) با نام خدا آغاز مىگردد . البته توجيه ديگرى وجود دارد كه ديباچه مثنوى ( كه گويا مدّتى بعد از سرودن مثنوى نوشته شده است ) مشتمل بر نام خدا مىباشد . 3 - چنان كه شاعران ديگر و خود مثنوى در موارد ديگر انجام داده‌اند .

13