البته اين گونه كاستىها عيب اصلى مثنوى نيست ، مشكل اصلى آن است كه در پيكره مثنوى دهها مطلب ناصواب و خلاف واقع ، از روايات جعلى يا تحريف شده تا داستانهاى بى اساس تاريخى ، و از افكار انحرافى صوفيان تا فضيلت تراشى براى معاويه و . . . وجود دارد .
برخى مثنوى را به دريا تشبيه كرده‌اند كه با توجّه به گستردگى و تنوّع آن تشبيه مناسبى است ، ولى بايد دانست كه امواج اين دريا ، گاهى جواهر و اشياء گران قيمت به ساحل مىآورد و گاهى ماهيان مرده و فاسد .
اگر شخص دانشمند و باذوقى مثنوى را تهذيب و ويرايش مىكرد و مطالب شبهه‌ناك و خلاف واقع آن ( حديث‌هاى معلوم الكذب يا ضعيف ، مطالب تاريخى نادرست ، الفاظ و جمله‌هاى زشت و ركيك ، انديشه‌هاى صوفيانه از قبيل سقوط تكليف از مرشد ، سماع و . . . ) كه شمارش آن به درازا مىكشد ، را حذف و به جاى آن معارف و احاديث اهل بيت ( عليهم السلام ) ( كه جاى آن در مثنوى خالى است ) مىآورد ، كتاب جالب و سودمندى مىگرديد . نظير كارى كه فيض كاشانى ( قدس سره ) نسبت به احياء العلوم غزّالى انجام داد . متأسفانه بسيارى از كسانى كه درباره مثنوى شرح و توضيح نوشته‌اند ، يا درباره شخصيت مولوى قلم زده‌اند ، در برابر ضعف‌ها و لغزش‌هاى وى يا سكوت كرده و يا توجيه ناصواب نموده‌اند . برخى از اين افراد يا صوفى رسمى و خانقاهى هستند . ( 1 ) يا داراى رگه‌ها و گرايشات صوفيانه . ( 2 ) البته برخى هم موضع معتدل‌ترى دارند و تعدادى از انديشه‌هاى او را به نقد كشيده‌اند .
* * *

1 - نظير آنقروى ، شروانى و . . . 2 - مانند آقاى فروزانفر ، غنى زاده و . . .

14