افكار صوفيانه ، در خود جاى داده است .
مهارتِ مولوى در تشريح مطالب در قالب مثال و قصه و داستان ، همچنين آميختن آنها با آيات و روايات چهره خاصى به مثنوى داده است .
ويژگيهاى ياد شده ، به علاوه عوامل ديگر ، موجب شده است كه مثنوى مورد توجّه و اقبال بسيارى از افراد با ديدگاههاى مختلف قرار بگيرد . ( 1 ) مطالب و مضمون‌هاى مثبت و آموزنده ، و حتى احياناً « بديع » در كتاب مثنوى فراوان به چشم مىخورد ، و برخى از آنها به فرهنگ عمومى مردم راه يافته و در محاورات مردمى به كار برده مىشود . يكى از عوامل عمده شهرت مثنوى نيز وجود همين اشعار سازنده است .
كتابهاى زيادى نيز در شرح و تفسير مثنوى ، از ديدگاههاى مختلف ، نوشته شده و اهميت بيشترى به آن بخشيده است .
انگيزه نگارش كتاب البته اگر اشعار مثنوى منحصر به شعرهاى مثبت و صحيح آن بود و يا همين مقدار در دسترس مردم قرار داشت ، مشكلى در ميان نبود و ضرورتى در تأليف كتابهايى از قبيل آنچه صاحب رساله ( قدس سره ) در نقد مثنوى ، و همچنين مؤلّف محترم كتاب حاضر مدّ ظلّه ، وغيره نوشته‌اند ، وجود نداشت .
ليكن با تأسف بايد اعتراف كرد كه مثنوى عليرغم جنبه‌هاى خوب و آموزنده مشتمل بر پاره‌اى نقصها و سخنان شبهه انگيز است كه نمىتوان آن را ناديده گرفت .
اگر اين گونه سخنان در مثنوى محدود و انگشت شمار ، يا جزئى و فرعى بود ، مىتوانست قابل اغماض و چشم پوشى باشد .

1 - خصوصيت شعرى و ديگر جنبه‌هايى كه ذكر شد باعث شده كه حتى بعضى از مخالفين مرام مولوى نيز ، در سخنان خود و براى تفهيم مقصود خويش ، از اشعار مثنوى استفاده كنند .

12