إسم الكتاب : نقدى بر مثنوى ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 639)

آغاز تصوّف در زمان پيامبر اكرم ( صلى الله عليه وآله و سلم ) و مدت زمانى بعد از آن ، نه اسمى از صوفى بود و نه نشانى از افكار و مرام آنها . پيامبر ( صلى الله عليه وآله و سلم ) با جديّت و دقّت زياد مراقب بود تا مسلمانان از اعتدال و راه مستقيم بيرون نروند ، و انحراف و كج انديشى در آنها راه پيدا نكند . آن حضرت با شعار قاطع و روشن « لارهبانية فى الاسلام » تأكيد كرده بود كه گوشه گيرى و رياضت كشى و مردم گريزى در اسلام جايى ندارد ، بلكه اسلام دين جهاد و تلاش و مسؤليت است .
بعد از رحلت پيامبر ( صلى الله عليه وآله و سلم ) و بعد از گذشت مدّت زمانى ، و به دليل محروم شدن مردم از نور ولايت و انحراف مسير خلافت ، به تدريج افكار نادرست و غير اسلامى در ميان مردم بروز كرد . در اين ميان عدّه‌اى پيدا شدند كه در زهد و ترك دنيا و گريز از اجتماع ، راه افراط و زياده روى را پيش گرفتند . اين افراد كه در اوائل قرن دوم ظهور كردند به تدريج آداب و رسوم خاصى براى خود درست كردند ، و نام صوفى ( كه به احتمال قوى به خاطر پوشيدن لباس پشمى بود ) برخود نهادند ، و همچنين صومعه‌هايى از نوع صومعه‌هاى راهبان مسيحى برپاساختند . بدين ترتيب گروهى به نام صوفى پيدا شدند كه راه خود را به گونه‌اى از ساير مسلمانان جدا كردند .
مشخصات تصوّف در اين مرحله عبارت بود از : رياضت ، عبادت‌هاى سخت ، گوشه گيرى ، و در يك كلمه « رهبانيّت » ، كه از آن به « تصوّف پرهيز » تعبير مىشود .
در اين مرحله تصوّف هرچند راه خطا و اشتباه مىپيمود ، و لكن از نظر فكرى و جهان بينى و اصول اعتقادى مانند ساير مسلمين بود ، و تنها در عمل و فروع به انحراف كشيده شده بود . در سخنان و گفتار آنها نشانى از محو و فناء ( حقيقى ) و حلول و اتحاد و جذبه و . . . ( موضوعاتى كه سرمايه اصلى صوفيان در مرحله بعد بود ) وجود نداشت .
با توجّه به آنچه گفته شد روشن مىشود ، صوفيّه ( از جمله مولوى ) كه زهّاد اوليه را تا نيمه قرن دوم از زمره صوفيان مىشمارند ، و با آب و تاب نام و سخنان آنان را ذكر مىكنند ، بر خلاف واقعيت‌هاى تاريخى سخن مىگويند ، و صرفاً براى داغ كردنِ تنور تصوّف ، مطرح مىنمايند . چنان كه همين مطالب نادرست را در حقّ ائمه ( عليهم السلام ) ( نوعاً تا امام

111