نام کتاب : نقدى بر مثنوى ( فارسي ) نویسنده : سيد جواد المدرسي جلد : 1 صفحه : 78
عراقى ظاهر مىكند ، بر تو هيچ لايح نمىشود ؟ ! » ، شمس جواب مىدهد : « بيش از آن مشاهده مىافتد ، اما به واسطه آنكه وى بعضى از علومِ مصطلحات ، ورزيده ، مىتواند كه آنها را در لباس نيكو جلوه دهد ، و مرا آن قوّت نيست . ( 1 ) مسلط نبودن بر علوم متداول ، با وجود مشايخ صوفى ديگر كه داراى تحصيلات قابل توجهى بودند ، در هر حال نقيصهاى بود كه وى را به خصوص در مواجهه و مباحثه با ديگران ، دچار مشكل مىكرد . خصوصاً با توجه به رونق تصوّفِ نظرى كه با ظهور شخصيتِ نوپردازى چون محى الدين عربى ، آغاز ، و سريعاً ( در ميان صوفيّه ) در حال گسترش بود . البته شمس ديدگاه خوش بينانه و بلندپروازانهاى نسبت به خويش دارد و گاهى ستايشهاى اغراق آميزى از خود مىكند ، ( 2 ) امّا مقالات و سخنان وى كه در حقيقت « مشكى است كه بايد ببويد » اين ادّعاها و برتربينىهاى او را تأييد نمىكند ، ( 3 ) و بايد گفت ، سخنى است كه تنها « عطّار مىگويد » . ( 4 ) امتيازهاى شمس تبريزى با همه آنچه گفته شد ، شمس تبريزى داراى امتيازهايى است . به نظر مىرسد شمس صوفيى مقلّد و وابسته و پيرو نيست . از خود سخنانى دارد ، و احياناً نكتههاىِ قابل توجهى را ارائه مىدهد .
1 - نفحات الانس ، ص 465 . گويا فخرالدين عراقى در آغاز ( در همدان ) ، اشتغال به تحصيل علوم داشته است . البته هم دوره بودن شمس و عراقى نياز به تأمل بيشتر دارد . 2 - چنان كه بارها در اين مقاله آمده ، در همان عصرِ شمس و مولوى دهها شيخ و پير و . . . بودند كه ادّعاهايى مشابه و حتى برتر از شمس تبريزى داشتند . 3 - جملههاى ناقص و غلط عربى و فارسى كه در مقالات وجود دارد خود نشان دهنده ميزان دانش ادبى وى است ( عليرغم اينكه در برخى موارد جملههاى زيبايى دارد ) . 4 - البته مولوى و عدّهاى از مريدان وى نيز در اين جهت با شمس هم صدا هستند !
78
نام کتاب : نقدى بر مثنوى ( فارسي ) نویسنده : سيد جواد المدرسي جلد : 1 صفحه : 78