به غير از مردانِ ثروتمند و قدرتمند ، مولوى مريدانى از ميان زنان آنها داشت . گرجى خاتون دختر غياث الدين كيخسرو دوّم و زوجه معين الدين پروانه ، گوماج خاتون همسر سلطان ركن الدين ، همسر امين الدين ميكائيل كه به نقل افلاكى شبهاى جمعه زنان قونيه در منزل وى گرد مىآمدند و مولوى در حضور آنها مجلس سماع برپامى كرد ! ! ( 1 ) از سوى اين مريدها ( و غير آنها ) ، جدا از حمايت‌هاى سياسى ، هدايا و كمك‌هاى اقتصادى زيادى نيز به دست مولوى مىرسيد و او بنابر نقل ، بين مريدان خويش تقسيم مىكرد .
نگاهى دوباره در هر صورت نسبت به دگرگونى عجيب مولوى و سپس تسليم بىقيد و شرط او در برابر شمس و بالاخره انديشه و عملكرد وى در زمينه سماع و موسيقى سؤالهاى فراوانى است كه فرصت پرداختن به آنها نيست . البته كسى كه آشنايى با آيات و روايات و تعاليم اسلامى داشته باشد ، پاسخ گفتن به اين سؤال‌ها براى وى مشكل نيست . بررسى تفصيلى برخى از اين مسائل در كتاب آمده است .
در زندگى انسانها لحظه‌هاى سرنوشت سازى پيش مىآيد كه گاهى انسان را بر قلّه فلاح و رستگارى مىنشاند ، و گاهى در درّه سقوط وبدبختى مىافكند . به نمونه‌هايى از هر دو گروه در تاريخ بشريت برمىخوريم . آيا انقلابى كه جلال الدين را دگرگون ساخت ، سازنده و مثبت بود ، يا واژگون‌گر و منفى ، يا تركيبى از هردو .
بدون شك اگر جنبه مثبتى هم در اين تحوّل شگفت وجود دارد . ظهور آن در قالب تصوّفى عميق و تند ، كه در هر حال نمىتواند با معيارهاى اسلامى سازش داشته باشد خبطى بزرگ و لغزشى عظيم در پرونده پرماجراى جلال الدين است .
بويژه سماع ديوانه‌وار وى ، آن هم در ميان كوچه و بازار ، يا در كنار شراب خانه

1 - مناقب العارفين ص 425 به نقل مولانا جلال الدين ص 340 .

59