ارمنيان ، يا در مجالس زنانه ، و « نماز ديگر » و « معراج روح » معرفى كردن آن ( هرچند به منظور ايجاد حال و نشئه روحى و نه از روى شهوت ) با هيچ معيار و ميزانى ( حتى از ديدگاه اهل سنّت ) قابل توجيه و تأويل نيست .
مگر آن كه چنان شريعت را دچار قبض و بَسط كنيم كه ملاّى رومىِ مدرسِ واعظِ سجاده‌نشينِ باوقار ، تا مولوى صوفىِ عشقىِ تعبدشكنِ سماع باره خوش رقص ( از نوع درويشى ) ، هر دو را ( با همه گشادى آن ) در بربگيرد . . . چيزى كه خداى هم آن را نافريد .
اما كسانى كه چندان اعتقادى به اصالت مكتب ندارند و از زواياى ديگر به اين قضيه نگاه مىكنند و تعدادشان هم كم نيست ، حساب ديگرى دارند .
در هر صورت جنبه‌هاى مثبت مولوى ، كه باقيمانده از دوران قبل از تحوّل وى ، يا تركيبى از قبل و بعد دگرگونى است ، و به صورت برخى اشعار سودمند و آموزنده و بعضاً ماندگار ظهور نموده ، در كنار لغزش‌هاى تاريخى وى ، مورد انكار نيست و به جاى خود محفوظ است . چنان كه همين ارزيابى در مورد شاعران ديگر اعم از صوفى چون فخرالدين عراقى ( عشقى و شاهدباز ) ، اوحد الدين كرمانى ( ايضاً ) ، خواجوى كرمانى ، و همچنين شاعران غير صوفى وجود دارد .

60