راهى براى عذر تقيّه در مورد او نيست ، و اگر عامّه كوچكترين احتمال تقيّه در كلمات او مىدادند او را زودتر از ما رها مىكردند . ( 1 ) والسلام .
آيا مثنوى اشعرى است ؟
مرحوم صاحب رساله فرموده : مثنوى اشعرى است . ( 2 ) مىگويم : بعد از آنكه واضح شد كه شيعه نيست و بعض اشعار او كه مستمسك عدّه‌اى براى اثبات تشيّع او شده دلالتى بر اين مطلب ندارد . ( 3 ) استنباط مىشود كه اشعرى است ، ولى جايىاز ابوالحسن اشعرى و بزرگان اشاعره نامى نبرده است ، اگرچه بسيارى از مطالب او مطابق با مسلك اشعرىها است ، مثلاً در جايى گفته : كار بىعلّت مبرّا از علل * مستقرّ و مستمر است از ازل ( 4 ) و در جاى خود خواهد آمد كه نفى علّت و غرض از كارهاى خداوند عزّ اسمه كرده ، و اين مذهب اشاعره است .
اما همانطور كه گفته شد اشاره‌اى به بزرگان اشاعره و از جمله ابوالحسن اشعرى

1 - براى اطلاع بيشتر از شرايط و ضوابط تقيّه در مذهب به اواخر كتاب « اصل الشيعه و اصولها » از علاّمه معاصر مرحوم شيخ محمّد حسين آل كاشف الغطاء مراجعه كنيد . 2 - اصولاً مذهب اشعرى با مسلك صوفيه سازگارتر است و در مسائلى چون جبر و اختيار و حُسن و قبح و . . . نزديك به هم هستند ، و لذا صوفيان نوعاً اشعرى مذهب بوده‌اند ( البتّه تا آنجا كه تصوّف آنها اجازه بدهد و گرنه ( الصوفى لامذهب له ) . متقابلاً با معتزله كه تكيه بيشترى بر استدلال عقلى دارند سخت مخالفند و آنها را مسخره مىكنند . ( إ ) 3 - همچنانكه قول ابن حجر در كتاب الصواعق المحرقة در مورد حضرت مهدى سلام اللّه عليه دالّ بر تشيّع او نيست ، بلكه با اين تصريحات نيز بر زندقه خود باقى است ، مرحوم شيخ حرّ عاملى در « اثبات الهداة » از ابن حجر نقل مىكند كه در كتاب « الصواعق المحرقه فى الرد على الرافضة و المتزندقه » گفته است : از امام حسن عسكرى ( عليه السلام ) فرزندى باقى نماند ، جز ابى القاسم محمّد الحجّة ، و عمر او هنگام وفات پدر 5 سال بود ، اما خداوند او را حكمت داده بود و ناميده شد قائم منتظر ، پس كسى ندانست كجا رفته است . . . ( اثبات الهداة 3 / 622 ، فصل 24 . ) 4 - مثنوى ، دفتر پنجم ، 1929 .

249