آيا مثنوى تقيّه مىكرده است ؟
طرفداران مثنوى كه بيشتر از صوفيّه شيعه هستند مىگويند : مثنوى شيعه بوده ، و همه اينها كه گفته از باب تقيّه يا تأليف قلوب بوده است ، شواهدى هم به نظر خود ذكر مىكنند ( 1 ) ، ولى با نگاه منصفانه گمان نمىكنم براى كسى شكّى در تسنّن ، بلكه تعصّب او در تسنّن او باقى بماند ، نمونه‌هاى گذشته و آنچه در آينده خواهد آمد شاهد اين مدّعا است ، به همه اين نمونه‌ها اضافه كنيد اين شعر را كه مىگويد :
اين بيان اكنون چو خر بر يخ بماند * چون نشايد بر جهود انجيل خواند كى توان با شيعه گفتن از عمر * كى توان بربط زدن در پيش كر ( 2 ) آيا مثنوى كه اين همه از حميرا ستايش كرده و احاديث جعلى و دروغ آورده ، و يا اين همه تفسير و تأويل ناروا كرده است از روى خوف بوده ؟ و عجب آن است كه شيروانى در مقدّمه مثنوى يكى از دلايل تشيّع مثنوى را اين شعر مىداند كه گفته :
زين سبب پيغمبر با اجتهاد * نام خود و آن على مولا نهاد ( 3 ) كه خود اين شعر و ابيات بعد از آن يكى از مهمترين دلايل بر عصبيّت و بيهوده گويى و تأويل گرايى و تسنّن اوست ، علاوه آنكه مثنوى از دوستى اهل بيت و فاطمه زهراء و ائمّه ( عليهم السلام ) ياد نكرده و از آنان نامى نبرده است ( 4 ) ، با آنكه اين مطلب از جمله اعتقادات همه مسلمين و از آن جمله اهل سنّت است مگر نواصب .
بهرحال جان من ، از قواعد مسلّمه است كه : « الضرورات تتقدّر بقدرها » يعنى در ضرورات به اندازه ضرورت فقط بايد اكتفاء كرد ، تقيّه هم اندازه و جاى خود را دارد

1 - به مقدّمه مثنوى كتابفروشى وصال كه مطالب آن از زين العابدين شيروانى صوفى نعمت اللّهى و انشاء آقاى ميرزا فرج اللّه كاشانى است مراجعه كنيد ، در مقدّمه نسخه ميرخانى اين شيروانى را مؤلّف بستان السياحة مىداند ، ولى در فرهنگ فرق در كلمه « طاووسيه » اين كتاب را به مستعلى شاه نسبت مىدهد . 2 - مثنوى دفتر سوّم ، 3200 . 3 - مثنوى دفتر ششم ، 4538 . 4 - مگر اندكى كه اشاره اى به آن خواهد شد با اشكالاتى كه در آن است .

246