اغراق و مبالغه درباره مثنوى آنچه كه بر حساسيت مطلب مىافزايد دو عامل است :
اول : ستايش‌هاى اغراق‌آميز و بى حد و حصر برخى مريدان ، كه آن را تا مرتبه سروش آسمانى و الهام ربّانى و قرآن پارسى ! بالا مىبرند . و در برابر لغزشهاى اصولى آن ، روش مسامحه و كوچك جلوه دادن را پيش مىگيرند ، و يا همرنگى نشان داده و تأييد مىكنند .
به ويژه اينكه اين اغراق گويى و بزرگ نمايى توسط خود مولوى پايه گذارى شده و سپس توسط فرزندان و خلفاء و مريدانِ وى دامن زده شده است . تعريف عصمت آميز مولوى درباره مثنوى ( در ديباچه مثنوى ) به خوبى نشان دهنده ديدگاه وى نسبت به كتاب خود است . وى مثنوى را : « اصولُ اصولِ اصولِ الدين ، و فقه الله الاكبر ، و شرع الله الازهر ، و برهان الله الاظهر و . . . » ( پايه پايه پايه دين ، و فقه برتر خدا ، و شريعت درخشان‌تر خدا ، و برهان روشن‌تر خدا ) مىخواند . عنوان‌هاى بلند و كبريايى كه تنها شايسته كتابهاى آسمانى و سخنان معصومين ( عليهم السلام ) است . البته اگر به همين مقدار اكتفا شده بود ، شايد قابل توجيه بود . ( 1 ) ليكن مولوى قدم را بالاتر مىنهد و مدّعى مىشود كه مثنوى حق محض است و از هيچ سوى باطل در آن راه ندارد ، و آيه لا يأتيه الباطل من بين يديه و لا من خلفه « باطل در آن راه ندارد نه از پيش و نه از پشت [ از هيچ بعد ] » ، و همچنين آيه لايمسه الا المطهرون « جز پاكان به آن دست نزنند - يا دست نيابند » ، در وصف آن است .
بدين ترتيب مولوى كتاب خود را در كنار كتاب‌هاى آسمانى مىنشاند و آن را « قرآن‌وار » از خطا و لغزش منزّه مىداند !
مولوى رومى نه تنها در مثنوى بلكه در موارد ديگر ( بنا به نقل مريدان وى ) نيز بر مطلب مذكور پاى فشرده است .

1 - توجيه اين است كه مراد مولوى مطالب درست و صحيح مثنوى است نه همه مطالب آن . هر چند اين توجيه نيز با توجّه به سخنان ديگر مولوى ناموجّه است .

15