< شعر > ( ( 119 ) ) عقل سر تيز است ليكن پاى سست زان كه دل ويران شده است وتن درست < / شعر > عقل نظرى سر تيز وسرعت شگفت انگيزى در آغاز فعاليت نشان مىدهد ، ولى پاى بس سستى دارد كه هيچ معقولى را تا پايان آن در نمىيابد .
اين مسئله در مباحث عقل وعاقل ومعقول مطرح شده است ، در اين مورد نكته‌اى را متذكر مىشويم كه توجه به آن را ضرورى مىدانيم : موجى كه از تعقل وانديشهء آدمى سر مىكشد ، هيچ سد پولادينى از ماده وشئون آن نمىتواند در مقابل آن موج مقاومت بورزد ، گويى امواج انديشه وتعقل ديوارهاى ماده را نمىشكافد ، بلكه ماده وشئونش در مسير آن مىگدازد وذوب مىشود .
شايد جمله‌اى را كه ويكتورهوگو مىگويد : « فلسفه چيزى است كه همه چيز از آن مىگريزد واو هيچ چيزى را رها نمىكند » ناظر به همين حقيقت است كه انديشه وتعقل بهمه چيز نفوذ مىكند ، اگر چه به جهت عدم اتحاد انديشه وماده ، گويى همه چيز در حال فرار از سلطه ى انديشه وتعقل است .
اين است جريان معمولى مغز آدمى در تماس با هر چه كه در مقابلش قرار مىگيرد . گاهى انديشه وتعقل بقدرى تند وشديد در اشياء نفوذ مىكند كه اشياء را از حالت معقولى به صورت پوست يا جزئى از من انسانى در مىآورد ، در اين هنگام است كه گفته مىشود تصور وانديشه به تاثر واحساسات مبدل شده است ، اين حالت روانى در شعر ودريافت زيباييها وامور ارزشى به طور فراوان ديده مىشود يك منظرهء زيبا نخست با عينك ابتدايى زيبا يابى سپس با ديده تجزيه وتركيب مورد توجه قرار مىگيرد ، در مرحلهء سوم عينك زيبا يابى عميقتر وگسترده تر به چشم زده مىشود . در مرحلهء ابتدايى كه عموم مردم مشتركاند احساس لذت از موضوع زيبايى است كه به طور سطحى مورد توجه قرار گرفته است ، در مرحله دوم كه انديشه وتعقل دست به كار پيدا كردن عوامل زيبايى ودريافت واحدهاى تشكيل دهندهء

79