( امام صادق عليه السلام فرمود : خداوند عز وجل عقل را آفريد وآن اولين مخلوق از حقايق روحانى بود ) .
< شعر > ( ( 1933 ) ) شد ز جيب آن كف موسى ضو فشان كان فزود آمد ز ماه آسمان ( ( 1934 ) ) كان چه مىجستى ز چرخ با نهيب سر بر آورده است اى موسى ز جيب ( ( 1935 ) ) تا بدانى كاسمانهاى سمى هست عكس مدركات آدمى < / شعر > آسمانها وزمين انعكاسى از مدركات آدمى است ، ( جهان در انسان ) چه معنا دارد ؟
در مجلدات گذشته اين كتاب با انواعى از ايده آليستى رو برو شده‌ايم كه جلال الدين آنها را با بيانات مختلف مطرح كرده است ، لذا جايى براى تكرار مطالب گذشته نمىبينيم .
در تحليل سه بيت فوق مسئله‌اى را مطرح مىكنيم كه از نظر جهان بينى ممكن است مفيد بوده باشد : با نظر به موردى كه جلال الدين حقيقت جهان را انعكاسى از مدركات آدمى معرفى نموده وبه آن مورد تطبيق مىكند ، مطلب ديگرى را غير از آن چه كه مقتضاى ايده آليسم امثال بركلى است ، گوشزد مىكند . مورد مزبور عبارت است از انعكاس ماه آسمانى در كف حضرت موسى عليه السلام .
مىگويد : آن چه را كه موسى در جهان عينى مىجست در درون خود او بوده است . اين بيان جهان در انسان مفاد بيتى است كه به امير المؤمنين عليه السلام نسبت داده شده است :
< شعر > ا تزعم انك جرم صغير وفيك انطوى العالم الاكبر ( < / شعر > آيا گمان مىكنى كه تو يك جرم كوچك وناچيزى ؟ در صورتى كه جهان

620