( تا هر كس كه هلاك مىشود ، هلاكتش مستند به دليل وشاهد باشد وهر كس كه موفق به حيات مىگردد از روى برهان ودليل باشد . ) < شعر > ( ( 1853 ) ) اين جهان با اين دو پرّ اندر هواست زين دو جانها موطن خوف ورجاست ( ( 1854 ) ) تا جهان لرزان بود مانند برگ در شمال ودر سموم بعث ومرگ ( ( 1855 ) ) تا خم يك رنگىّ عيسى ما بشكند نرخ خم صد رنگ را < / شعر > دو طرف تضاد كه از فراز ونشيب ودگرگونىهاى جهان هستى در حال تكاپو هستند ، در عين حال كه دو بال براى پرواز موجودات در افق مشيت الهى محسوب مىشوند ، دو بال به نام خوف ورجا براى پرواز انسان نيز مىباشند در مباحث تضاد در مجلدات گذشته مسائل مشروحى در عنوان فوق مطرح شده است . در اين مورد بيك نكتهء با اهميت اشاره مىكنيم وآن اين است كه از مضامين مورد تحليل چنين برمىآيد كه دگرگونىهاى جهان هستى در زمينهء تضاد وتخالفها تنها براى جريان قانونى خود كائنات نيست ، بلكه در عين حال كه طبيعت حركت در جهان هستى مقتضى بروز تضادها ودگرگونىها است ، يا بالعكس ، تضاد وتخالف مقتضى بروز وحركت ودگرگونى در جهان هستى است ، كار ديگرى هم كه شايد هدف اصلى آن تضاد ودگرگونىها است ، انجام مىدهد . اين كار عبارت است از سير آدمى در مسير خوف ورجا .
تشابه عجيبى ميان تضاد ودگرگونىهاى انسان وجهان ديده مىشود كه حقيقتا انسان آگاه را به انديشهء عميق وادار مىسازد .
چنانكه اگر تضاد وتخالف از صحنهء جهان برچيده مىشد ، يا تنها به فرض

606