مرزبندى شده وجامد وقابل درك از همه جهات منفى مىسازد .
آن چه كه ما در عالم طبيعت با آن رو برو هستيم ، حقايق ونمودهايى در حال تغيير هويت وروابط با يكديگر هستند . واين تغيير وتحول اگر موجودى را رهسپار نيستى محض نكند ونيست محض را به قلمرو هستى وارد نسازد ، نمىگذارد ، چند واحد در جريان طبيعى خود به عنوان اجزاء متشكل مرزبندى شده از جويبار هستى بيرون آمده وبه طور مستقل به موجوديت خود ادامه بدهند .
بلكه اين ما انسانها هستيم كه با هدف گيرىها ووسيله جوئىها وتماسهاى مخصوصى كه با جهان دارا هستيم ، واحدهايى را به نام اجزاء متشكل يك كل در طبيعت ، مرزبندى نموده ومىگوييم : اين كل مجموعى تشكل يافتهء آن اجزاء است ، پس با نظر به حكومت مطلقه حركت وتحول در جهان هستى ، ما همواره با كلهاى داراى سيستم باز رو برو هستيم ، اگر چه هدف گيرىها وطرز ارتباط ما با جهان خارجى ، كلهاى داراى سيستم بسته را بر ما مطرح مىكند . [1]

[1] جلال الدين در ديوان شمس تبريزى به اين نكته متوجه شده مىگويد : چيست نشانى آنك هست جهانى دگر * نو شدن حالها رفتن اين كهنه هاست روز نو وشام نو باغ نو ودام نو * هر نفس انديشه نو ، نو خوشى ونو عناست عالم چون آبِ جوست بسته نمايد وليك * مىرود ومىرسد نو نو اين از كجاست نو ز كجا مىرسد كهنه كجا مىرود * گر نه وراى نظر عالم بىمنتهاست تعبير « بسته » در بيت سوم فوق العاده جالب توجه است ، زيرا اصطلاح باز وبسته در سيستم جهانبينى با اين بيان رسا كه جلال الدين هفتصد سال پيش به كار برده است ، اصطلاحى است كه امروزه در مسائل علمى وفلسفى در انواع سيستمها با اهميت زيادى مورد توجه قرار مىگيرد . . جلال الدين مىگويد با نظر سطحى است كه ابعاد وكميتها وكيفيتها وموقعيتى كه انسان در شناخت جهان هستى به خود مىگيرد براى او با سيستم بسته جلوه مىكند ومانند ارنست هگل در قرن نوزدهم مىگويد : كه « اكنون كه ماده وقوه را شناختيم ، كليد فهم جهان هستى را به دست آورديم » مانند كسان ديگر كه جهان را مانند يك قوطى كبريت فرض مىكنند كه در ماوراى آن هيچ چيزى وجود ندارد وبه هيچ چيز هم وابسته نيست جلال الدين از اين اشخاص فلسفه تحول وحركت را مطالبه مىكند . .

520