نيستى بخرند ، باز تو انسان از آن استقلال روحى برخوردارى كه مىتوانى حساب عنصر اصلى شخصيت خود را تر وتازه ومثبت ببينى ، يعنى با اين كه « دم بدم در تو خزان است وبهار » - درست دقت كن وبه اعماق خويشتن بنگر و - < شعر > باغ دل را سبز وترّ وتازه بين پر ز غنچهء ورد وسرو وياسمين < / شعر > 9 - مباحثى كه در مثنوى موج را مطرح مىكند دليل ديگرى براى اثبات آن است كه جلال الدين به موضوع حركت وتحول اهميت فوق العاده قائل است .
چون در يكى از مجلدات گذشته مبحثى به عنوان « موج از نظر جلال الدين » مطرح كرده وتا حدودى آن را مشروحا مورد بررسى قرار داده‌ايم ، ديگر لزومى براى تكرار آن نمىبينيم ، تنها چند بيت را به عنوان نمونه كه كلمهء موج را به كار برده وعالىترين نشان حركت است ، متذكر مىشويم :
< شعر > عقل پنهان است وظاهر عالمى صورت ما موج يا از وى [1] باد سوزان است اين آتش بدان پرتو آتش بود نى عين آن عين آتش در اثير آمد يقين پرتو وسايهء وى است اندر زمين [2] هفت دريا اندرو يك قطرهاى جمله هستىها ز موجش چكره‌اى [3] دور گردون را ز موج عشق دان گر نبودى عشق بفسردى جهان [4] بحر وحدانيست جفت وزوج نيست گوهر وماهيش غير موج نيست [5] < / شعر > حتى توصيه جلال الدين به رهروان كوى رشد وكمال اين است كه مانند فلاسفه ومتفكرين انديشه باز وتجريد باف نباشيد كه جهانى را از دور مىبينند

[1] دفتر اول ص 25 ب 21 . .
[2] دفتر سوم ص 205 ب 10 و 11 . .
[3] دفتر پنجم ص 310 ب 52 . .
[4] دفتر ششم ص 382 ب 61 . .
[5] دفتر ششم ص 382 ب 62 . .

379