تركيب عناصر به هم مىخورد ، ولى همهء آتمهايى كه پيش از سوختن وجود دارند ، پس از سوختن نيز ، هم چنان وجود دارند . بدين جهت اين تصور پديد آمد كه اتم فنا ناپذير است وتغييرات جهان مادى جز تغيير آرايش عناصر پاينده چيزى نيست .
اين نظريه تا زمانى كه راديو اكتيويته كشف شد به قوت خود باقى بود ، ولى سپس معلوم شد كه آتمها قابل تجزيه است .
اما جاى نگرانى نبود ، فيزيكدانها واحدهاى جديد كوچكترى به نام الكترون وپروتون پديد آوردند كه اتمها از آنها تشكيل مىشود وچند سالى نيز پنداشته مىشد : اين واحدها آن ابديتى را كه به آتم نسبت مىدادند ، دارا هستند .
بدبختانه به نظر مىرسد كه اين الكترونها وپروتونها مىتوانند بهم برسند وچيزى تشكيل دهند كه يك مادهء جديد نيست ، بلكه امواج انرژى است كه به سرعت نور در جهان پراكنده مىشود . پس مىبايست انرژى به عنوان چيزى كه پايدار است ، جاى ماده را بگيرد ، ولى انرژى برخلاف ماده ، شكل خالص ومصفاى مفهوم « شىء » نيست ولى اين چيزى است كه مىسوزد ، نه چيزى كه مىسوزاند . « چيزى كه مىسوزاند » از صحنهء علم فيزيك جديد بيرون شده است .
اگر از خرد به كلان بپردازيم ، نيز مىبينيم كه علم نجوم ديگر به ما اجازه نمىدهد كه اجرام آسمانى را جاويدان بدانيم .
سيارات از خورشيد جدا شده وخورشيد از ابر پديد آمده است . اين خورشيد چندى زيسته است وچند ديگر نيز خواهد زيست ، اما دير يا زود ، احتمالا در حدود يك ميليون سال ديگر منفجر خواهد شد وهمهء سيارات را نابود خواهد ساخت . لا اقل ستاره شناسان چنين مىگويند . شايد وقتى روز موعود نزديك شود ، ستاره شناسان اشتباهاتى در حسابهاى خود پيدا كنند .
نظريه تغيير دايم به طورى كه هراكليتوس گفته است ، نظريه دردناكى است وچنان كه ديديم علم نيز براى رد كردن آن ، كارى از دستش ساخته نيست . يكى

372