« ابو السرايا رهبر جمعى كه به عليه مأمون الرشيد حركت مىكردند محمد بن ابراهيم ( معروف به ابن طباطبا را ) به كوفه مىفرستد ، وقتى كه محمد به كوفه مىرسد ، در اطراف كوفه قدم مىزند ، در اين هنگام پير زنى را مىبيند كه با پشت خميده ووضع ناراحت كننده خم شده ، دانه هاى خرما را كه از بارهاى خرما به زمين مىافتاد جمع كرده ودر انبان مىگذاشت . محمد از پير زن پرسيد كه خرماها را چه مىكنى ؟ گفت : من بيوه زنى بىسرپرستم ودخترانى دارم كه نمىتوانند زندگى خود را اداره كنند .
محمد سخت گريست وگفت : سوگند به خدا تو وامثال تست كه مرا فردا وادار به دفاع از وضع شما مىكند تا خونم ريخته شود - .
اين گريه بينايى نافذى براى حركتش فراهم آورد . » [1] محقق بزرگ عبد الله العلايلى درسهايى را كه بايستى از علل ونتايج اقدام وشهادت حسين بن علي عليه السلام بياموزيم ، به ترتيب زير بيان مىكند :
1 - چگونه بايد ما شخصيت انسانى خود را كه مربوط به شخصيت كل انسان است حفظ كنيم وچگونه بايستى از اصل مقدس دفاع كنيم .
2 - حسين بما تعليم كرد كه چگونه امكان پذير است كه شير در زندانى محبوس شود ، ولى آن زندان او را برده نسازد ، اين همان درس است كه ديوژن به يونانىها در روزگار قديم تعليم مىداد . اين دو درس بسيار بزرگى است كه در هنگام توجه به اين كه ذات آزاد است كه مىتواند تمام ديدگاه ها را در ايده آل اعلاى انسانى متمركز نموده ومنبع اصيل شجاعت وارزش مطلق بوده باشد .
تاريخ آزادى چيزى جز حفظ شخصيت انسانى انسان نيست . هر چه كه ما با شخصيت حسين وكار بىنظيرش را مطالعه مىكنيم بيشتر به پديدهء اعجاز آميز آزادى شخصيت انسان از قيد وزنجير بردگى آگاه مىشويم .
3 - كسى كه ذات وشخصيت انسانى خود را دريافت نكرده است ، او از هستى خود وجهانى كه در آن زندگى مىكند بىگانه است . به عبارت ديگر كسى كه از شخصيت

[1] مقاتل الطالبين ، ابو الفرج اصفهانى ، ص 521 ، تاريخ طبرى ، ج 11 ص 44 . .

323