اين اشتراك وتشابه در لفظ راهزنى بس خون خوار است ، آنچنانكه اشتراك وتشابه كالبد مادى انسانها راهزن حقايقى است كه در انسانها وجود دارد . هيچ مىدانيد اين اجسام متشابه چيستند ؟ - < شعر > جسمها چون كوزه هاى بسته سر تا كه در هر كوزه چه بود در نگر كوزهء اين تن پر از آب حيات كوزهء آن تن پر از زهر ممات < / شعر > تو موقعى از مزيت صاحب نظرى برخوردار هستى كه به محتواى كوزه ها بنگرى نه به خود آنها واگر به خود كوزه ها اهميت بدهى وملاك انسانيت را در كالبدهايشان بدانى ، در گم راهى نابود كننده غوطه ورى الفاظى را هم كه افراد انسانى به كار مىبرند ، مانند همين اجسام بدان كه معانى آنها مانند جان در درون آنها است ديدهء مادى دايماً ماده را مىبيند وديده‌اى كه نور از جان مىگيرد ، كار او ديدن جان پر از عظمتها است . بدين جهت است كه ظواهر لفظى كتاب مثنوى موجب ضلالت ومعناى آنها عامل هدايت انسانها است ، چنانكه قرآن كه كلام الهى است : « هادى بعضى وبعضى را مضل » بترسيد از خدا ، ياوه گويى نكنيد ، وقتى كه يك مرد عارف كلمهء مىرا به كار مىبرد ، گمان نكنيد مقصودش آن مايع ضد عقل وروح انسانى است ، عارف آن مىنابود كننده را نمىتواند هست كننده تلقى كند . تا زمانى كه تو تنها بادهء شيطانى را درك مىكنى توانايى درك مىالهى را نخواهى داشت . مطرب وشراب دو شريك دمسازند كه به سوى يكديگر مىشتابند . آنان كه سراسر وجودشان خمار شده است از دم مطرب به وجد مىآيند وروانهء كوى ميخانه مىشوند . مستى وشراب ومطرب با سر مىدان سر وكار دارند ، شراب طهور ومستى ومطرب الهى پايان ميدان هستى را منظور مىكنند ودل را چون گوى در اختيار چوگان الهى مىگذارند .
اما چه بايد كرد كه هر كس آن چه را كه در مغز مىپروراند ، مفاهيم الفاظ را به سوى آن مىكشد وشخص مىگسار شراب را به همان مادهء عقل زداى جانفرسا تفسير مىكند . مادهء صفرا آور براى آن درونى كه سوداوى مزاج است مبدل به سودا مىگردد ، آن گاه آن مادهء صفرا آور با آن درون سودايى در هم مىآميزند وهر يك از تعين

258