< شعر > من چو لب گويم لب دريا بود من چو لا گويم مراد الَّا بود < / شعر > در ابيات بعد از دو بيت مورد تحليل مىگويد :
< شعر > الله الله چون كه عارف گفت مى پيش عارف كى بود معدوم شيئى فهم تو چون بادهء شيطان بود كى تو را فهم مىرحمان بود < / شعر > با نظر به تصريح وتلويح وانواعى از قراين وشواهد ، اين مسئله جاى ترديد نيست كه منظور شعراى انسان شناس مربى ، نه شعراى شهوت پرست شهرت جو از كلماتى مانند مىو مستى وساغر وخمارى ومطرب وچنگ ونى وصورت زيبا با عبارات گوناگونش مفاهيم معمولى آنها نيست وتا كنون تحقيقات لازم وكافى در اين مسئله صورت گرفته وثابت شده است كه مقصود از مىآن عامل معرفت واقعى است كه انسان را از حدود وقيود آگاهىهاى معمولى كه زندانهاى خوشايند ومتنوعى براى بشر مىباشند رهايى مىبخشد . جلال الدين مىگويد :
< شعر > بهر او پر مىكنم من ساغرى گر بنوشد بر جهاند ساغرش دستها زآن سان برآرد كاسمان بشنود آواز الله اكبرش < / شعر > منظور از مستى ورود در همان عالم ناهشيارى است كه ما فوق هشيارىهاى مربوط به حواس وذهن بازيگر است . ومقصود از زيبا رويان يا به طور مستقيم جمال هندسهء كلى هستى وابسته به جمال وجلال الهى است ، يا همين زيبا رويان طبيعى جسمانى است كه پلى براى عبور به جمال ابدى است . دليل احتياج شعراى مربى به اين تشبيهات ، لزوم قابل فهم ساختن معقول به وسيلهء محسوسات است كه براى همگان قابل درك است .
< شعر > چون كه با كودك سر وكارت فتاد پس زبان كودكى بايد گشاد < / شعر > ولى مطلبى را كه لازم است اين گونه مربيان مراعات كنند ، اين است كه اگر احساس كردند كه نمىتوانند جز با همين مفاهيم مقاصد خودشان را تفهيم كنند [ وبه نظر ما اين ناتوانى نوعى خيال است ، زيرا هزاران كتب اخلاقى ومذهبى در ساختن انسان وفهماندن مفاهيم عالى بهترين گامها را برمىدارند ، بدون اين كه

252