جمادى ونباتى وحيوانى را در آن وحدت انسانى هضم كند وسپس تضادهاى انسانى را كه تا كنون به بركت درندگان تاريخ بشرى به جاى تبديل به سنتزها ومحصولات عالىتر ، عامل كشتار گشته است در راه اعتلا به موقعيتهاى عالى استخدام كند .
بايستى همت ما در ميدان كارزار طبيعت هدفهاى عالىترى را براى ما انتخاب كند ، از جمادى به نامى واز نامى به حيات ، از حيات طبيعى رو به انسان واز انسان رو به آدم ملكوتى وسپس قرار گرفتن در آهنگ كلى هستى - < شعر > پس عدم گردم عدم چون ارغنون گويدم انّا اليه راجعون ( ( 149 ) ) چون سر وماهيّت جان مخبر است هر كه او آگاه تر با جانتر است اقتضاى جان چو اى دل آگهى است هر كه آگه تر بود جانش قويست ( ( 150 ) ) روح را تأثير آگاهى بود هر كه را اين بيش اللَّهى بود < / شعر > ملاك ضعف وقدرت جان آدمى با آگاهى او سنجيده مىشود اگر اهميت آگاهى وهشيارى به اندازه ايست كه در رباعى زير ديده مىشود :
< شعر > كس را چه خبر ز شهرت وشاهى ما بگرفت جهان جمله شهنشاهى ما از معنى كون چون كه آگاه شديم شد جمله جهان صورت آگاهى ما ( 1 ) < / شعر > اگر عظمت هشيارى همان است كه جلال الدين متذكر شده ومىگويد :
< شعر > باده در جوشش گداى جوش ماست چرخ در گردش اسير هوش ماست اين زمين وآسمانهاى سمى هست عكس مدركات آدمى < / شعر > نخستين ارزش هوشيارى وآگاهى در اين است كه جهان هستى را با انسان مربوط مىسازد ، اين ارتباط بر سه نوع قابل تصور است :

( 1 ) مختوم نيشابورى ، رياض العارفين ، رضاقلى خان هدايت ، ص 229 . .

102