فشار و شكنجه طلايه داران غرب نويد داده و از آن با جدىترين وجه دفاع كرده‌اند ، آيا به صلاح بشريت بوده است يا نه ؟ ما در اين باره بسيار مناسب مىبينيم عبارات آن متفكرى را كه در بحثهاى مربوط به آزادى جديت فوق العاده نموده و به عنوان عالىترين متفكر آزادى در مغرب زمين معروف است نقل كنيم ، و روى آن عبارات كه خلاصه مقاصد تمام آزادى طلبان را نمودار مىسازد بررسى خود را انجام بدهيم .
اين متفكر جان استوارت ميل متفكر معروف انگليسى است . مىگويد :
ادعا نمىكنم كه آزادى به وسيعترين وجهش كه بيان همه عقايد و افكار ممكن باشد ، به وضع فساد انگيز كثرت فرق و مذاهب فلسفى و دينى خاتمه بدهد . حقايقى كه مردم تنگ نظر با تعصب بدان معتقدند ، در بسيارى موارد بيان و تبليغ خواهد شد ، و ميزان عمل قرار خواهد گرفت به شدتى كه گويى حقيقت ديگرى در جهان موجود نيست ، و يا لااقل حقيقتى كه بتواند در آن مؤثر واقع شود و محدود كند وجود ندارد . . . . سپس مىگويد چهار دليل آزادى بيان را به اختصار ذكر مىكنيم :
اول - آن كه اگر عقيده‌اى را مجبور به خاموشى كنيم ، آن عقيده ممكن است حق باشد و اگر منكر اين شويم قضاوت خود را مصون از خطا پنداشته‌ايم .
دوم - هر چند عقيده خاموش شده باطل باشد ممكن است كه قسمتى از حقيقت را شامل باشد ، و اغلب چنين است ، و چون عقيده رايج يا عموم در هر موضوعى ، هرگز تمام حقيقت نيست ، تنها با بر خورد عقايد مخالف است كه همه حقيقت فرصت تجلى خواهد يافت .
سوم - اگر هم عقايد مقبول نه تنها بر حق باشند ، بلكه همه حقيقت باشند ، اگر پيوسته آن را بمبارزه نطلبند اعتقاد اغلب معتقدان بدان ، از نوع غير عقلى خواهد بود ، و از اساس عقلانى آن بىخبر خواهند ماند .
چهارم - مفهوم حقيقى اعتقاد آنها نيز در معرض خطر ضعف و تباهى خواهد بود ، و اثر حياتى خود را در منش و در رفتار آنان از دست خواهد داد . اين اعتقاد

700