چنين عاشقى در جهان عشق توانايى پرواز نخواهد داشت ، زيرا مرغ بىبال و پر نمىتواند پرواز كند . واى به حال مرغى كه بدون بال و پر آرزوى پريدن داشته باشد . عشق به معشوق حقيقى پر و بال ما است ، عشق است كه شديدا ما را به سوى معشوق مىكشاند . جلال الدين نظير اين مطلب را در ابيات آينده هم متذكر شده است :
< شعر > درد عشق تو كمند لطف ماست زير هر يا رب تو لبيكهاست < / شعر > در ابيات مورد بحث مىگويد :
< شعر > پرّ و بال ما كمند عشق اوست موكشانش مىكشد تا كوى دوست < / شعر > در مضمون اين بيت بايستى كاملا دقت كرد ، زيرا اگر مقصود اين است كه معشوق كمند عشق را موكشان به سوى خويش مىكشاند ( چنان كه ظاهر بيت هم اين است ) اين مسئله مطرح مىشود كه اگر فرد عاشق با تمام اختيار خود در جهان عشق قدم نگذارد نمىتوان آن فرد را عاشق ناميد . و به طور كلى تمام واحدهاى شخصيت انسانى بايستى در عشق فرو رود و يكى از آن واحدها اختيار انسانى است . لذا ما كشش آهن را به سوى آهن ربا فضيلتى نمىشماريم و آن را با مفهوم زيباى عشق تعبير نمىكنيم . و اگر هم كلهء عشق را مانند امپيدكل در اين مورد به كار ببريم يك نظر فلسفى خواهد بود نه يك مشاهدهء محسوس . بلكه بايستى بگوييم پس از نمودار شدن عشق در يك فرد كشش انسان در آن موقع به طور خودكار به سوى معشوق وجود خواهد داشت . ديگر جايى براى اجبار در كشانيدن اين كمند عشق باقى نمىماند . زيرا كشش عشق خود همان كشش نهايى است كه ميان عاشق و معشوق نمودار مىشود . و اگر مقصود از اين كه به سوى معشوق كشيده مىشود ، خود عاشق است نه عشق ، در اين صورت اشكال فوق بر طرف مىگردد ولى از نظر ادبى ضمير غايب در ( موكشانش ) صحيح نخواهد بود ، زيرا جلال الدين ضمير متكلم جمع را به كار برده گفته است پر و بال ما كمند عشق اوست . پس عشق ما را به سوى معشوق مىكشاند و ضمير غايب كاملا صحيح به نظر نمىرسد مگر اين كه مقصود اين باشد كه جلال الدين عاشق را يك موجود ( او ) فرض كرده ضمير را به او ارجاع مىكند .

68