إسم الكتاب : تفسير ونقد وتحليل مثنوى جلال الدين محمد مولوى ( عدد الصفحات : 848)

در بارهء آن قوانين باعث اضطراب گردد ، و اصلا ممكن است به قول داستايوسكى زندگى را بخشكاند ، آن گاه اميد بر روى اين اضطراب چه تأثير سودمندى خواهد بخشيد .
به ياد آن جملهء زيباى ويكتور هوگو مىافتيم كه مىگويد :
« اميد بر روى اضطراب چون نفت بر روى آب مىسوزد و روشنايى مىدهد و اين شعلهء شناور همواره بر روى آلام بشرى زبانه مىكشد . » [1] اونوره بالزاك مىگويد :
« مسئلهء غريبى است انسان هميشه با خويشتن در جدال است ، آرزوهايش را در اثر آلام كنونى از دست مىدهد ، و آلام خود را به اميد آينده‌اى كه به او تعلق ندارد فريب مىدهد . » [2] بسيار خوب ، روى اين محاسبات زندگى ، لذايذ و شادىها همه جانبه و ريشه دار نيست ، اما به چه علت :
< شعر > در غم ما روزها بىگاه شد روزها با سوزها همراه شد < / شعر > اين غم و اندوه غير از آن پديدهء روانى است كه افراد معمولى انسان در موقع فقدان خواسته هاى خود دچار مىگردند ، بلكه اين همان غم هجران معشوق واقعى است كه از تمام لذايذى كه بشر در جهان مادى مىبرد لذت بخشتر است ، همين غم است كه سعدى شادى و خرمى دو جهان را در آن مىبيند :
< شعر > آب حيات من است خاك سر كوى دوست گر دو جهان خرّمى است ما و غم روى دوست < / شعر > اين همان غم است كه محقق مرحوم فيض كاشانى آرزويش را در سر مىپرورانيد :
ندهى اگر به او دل به چه آرميده باشى ؟ نگزينى از غم او چه غمى گزيده باشى ؟ بلى اين همان اندوه است كه غبار آن را چهره تمام راد مردان جهان بشريت و تمام سازندگان تاريخ انسانى در سطح آيينهء حيات و طوفان آن را در سراسر زندگانى پر پيچ و خمشان به ما نشان مىدهند .
آرى اگر از نهال زندگانى ميوهء ابديت را چيده‌اى و اگر لذايذ هر دو جهان

[1] ويكتور هوگو ، مردى كه مىخندد ، ج 2 ، ص 141 . .
[2] اونوره بالزاك ، چرم ساغرى ، ص 15 . .

27