بزرگ از خشم و محبت و حيرت و دهشت و ساير پديده هاى روانى بر كنار بوده باشد بلكه عظمت روحى او مىتواند همهء آن پديده ها را مرتب و هماهنگ بسازد ، و انگيزه هاى آنها را به طور منطقى ارزيابى نمايد ، و در موقع ابراز آن پديده ها و عواطف صدمه به شخصيت نزند .
< شعر > ( ( 1416 ) ) هيبتى ز ان خفته آمد بر رسول حالتى خوش كرد بر جانش نزول < / شعر > عظمتى كه براى انسان از تكيه بر خدا ايجاد مىگردد تكيه گاه هايى را كه انسانها براى خود اتخاذ مىكنند ، از نظر قدرت بسيار گوناگون است ، بعضىها به ثروت ، گروهى به علم ، دسته‌اى به شخصيت اجتماعى ، بعضى ديگر به وجدان پاك تكيه مىكنند ، هر يك از اين تكيه گاه ها مطابق كيفيت و كميتى كه از واقعيت برخوردار هستند ، مىتوانند به انسان نيرو و عظمت ببخشند ؟ سه موضوع است كه نمىگذارد هيچ يك از تكيه گاه ها براى انسان به طور مطلق مورد اعتماد بوده تمام آرمان او را در زندگانى بر آورد :
اول - نسبى بودن اين امور است زيرا علم حقيقتاً كمال و مزيت است ، ولى يك امر نسبى است كه پيرامون آن را عوامل محدود كننده چه از نظر ماهيت علم ، و چه از نظر نتايجى كه ما بر آورده شدن آنها را از علم توقع داريم ، احاطه كرده است .
دوم تحولاتى است كه در امور مزبوره انجام مىگيرد ، و اين تحولات باعث دگرگونى روح انسانى در بارهء آن امور مىگردد ، گاهى حالت خوشبينى دارد ، گاه ديگر حالت ترديد ، و بعضى از عوامل باعث بد بينى كلى مىباشد .
سوم اين است كه انسان در تكيه گاه قرار دادن اين امور ، نمىتواند آن چنان كه ذات آنها اقتضا مىكند رفتار نمايد . يعنى مثلًا اگر ثروتمند است از آن جهت كه

625