نام کتاب : تفسير ونقد وتحليل مثنوى جلال الدين محمد مولوى نویسنده : محمد تقي جعفري جلد : 1 صفحه : 611
جنبهء « الهى » او را تشكيل مىدهد ، و آن نيرو با رهايى مطلق اين غرايز سازگار نيست ، لذا بايستى اين غرايز در حدود معقول و منطقى به كار برده شود . و فعاليت آنها با حدود علمى محدود گردد . اين محدود ساختن را در بيانات منابع اسلامى و اخلاق و مجاهدت با نفس مىگويند ، زيرا حقيقتاً مهار كردن غرايز ، مخصوصاً بعضى از آنها در برخى از دورانهاى زندگانى كه فعاليت بسيار شديد دارد ، مشكل و دشوار است ، و شايستهء اين است كه مبارزه براى تحديد آن غريزه را جهاد بناميم ، نه جهاد مطلق ، بلكه جهاد اكبر ، زيرا چنان كه در مباحث گذشته گفتهايم . به جهت ارتباط شديد غرايز با زندگانى و ظرافت فعاليتهاى آنها ، و اشتباه ميان خواسته هاى نفس و خواسته هاى شخصيت ، محدود ساختن نفس كار بسيار دشوارى است . تفسير ابيات پيغمبر فرمود : اى مردان بزرگ ما دشمن بيرونى را كه بت پرستان بودند كشتيم ، اكنون نوبت مبارزه و پيكار با دشمناندرون است . كشتن اين خصم خطرناك ( نفس ) با عقل و هوش كه وسايل جنگى مىسازد ممكن نيست و با آن نيروى جسمانى هم نيست كه مقابل ناملايمات جنگ مقاومت نشان مىدهد . هيچ مىدانيد اين نفس چيست ؟ اين نفس آن چنان آتشين است كه گويى : اصل آن از دوزخ است كه اگر هفت دريا را در آن بريزى كه آن را فرو بنشاند امكان پذير نخواهد بود . اين نفس جهان سوز شعله هاى خود را با اين آبها خاموش نمىسازد . هزاران آلات و وسايل نابود كننده در اين نفس تأثير نمىكند ، هر چه فعاليت نمايد و هر چه كه اطاعتش كنى و آن را بخورانى ، هرگز سير نخواهد گشت . اين پديدهء تبه كار اگر دنيا را بخورد باز سير نگشته فرياد خواهد زد : « هل من مزيد ؟ » ( آيا باز هم هست كه اضافه شود ؟ )
611
نام کتاب : تفسير ونقد وتحليل مثنوى جلال الدين محمد مولوى نویسنده : محمد تقي جعفري جلد : 1 صفحه : 611