إسم الكتاب : تفسير ونقد وتحليل مثنوى جلال الدين محمد مولوى ( عدد الصفحات : 848)

آيا بدون ارادهء خداوندى موجودى يا رويدادى صورت مىگيرد ؟
اين مسئله در موضوع جبر و اختيار نقش مهمى بعهده دارد ، مىگويند محال است كه در دنيا موجودى يا حادثه‌اى بدون ارادهء خداوندى ايجاد شود ، و اگر اراده خداوندى به چيزى متعلق شود ، بايستى همان چيز مطابق اراده خداوندى ايجاد يا اعدام گردد .
مىگوييم : فرق است ميان اين كه خدا همه چيز و همهء رويدادها را اراده كرده است ، و اين كه اگر اراده كند تخلف موجود از آن اراده امكان ناپذير است ، آن چه كه عقل و وجدان آدمى حكم مىكند : اين است كه در مقابل ارادهء خداوندى هيچ مانع و قدرت ديگرى وجود ندارد كه از عملى شدن اراده او جلوگيرى كند ، و اما اين كه همه چيز را او اراده كرده است ؟ كدامين دليل عقلى و منطقى يا كدامين دليل شهودى مىتواند چنين ادعا را اثبات نمايد ؟ حقيقت اين است كه ما انسانها در باره صفات خداوندى همان مفاهيم را به كار مىبريم كه در صفات خودمان بهره بردارى مىكنيم . ميليونها افراد انسانى در پهنهء زندگانى مرتكب هزاران ناشايسته ها مىشوند ، عقل و وجدان به كمك پيامبران يا پيامبران به كمك عقل و وجدان انسانى فرياد مىزنند : آدم نكشيد ، ظلم نكنيد ، دروغ نگوييد آيا اين كارها را خدا اراده نموده ، سپس به انبيا و عقل و وجدان هم بىهوده گفته است : فرياد بزنيد ؟ آيا فرياد اين سه پيك خداوندى مخالف اراده خدا نيست ؟

287