ايمان و كفر كافى بابى در تنقّل احوال قلب است [1] كه در آن جا امام باقر فرمود : « انّما هي القلوب مرة تصعب و مرة تسهل » . همان است كه در سورهء نوح قرآن كريم مىخوانيم :
* ( ما لَكُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّه وَقاراً وَقَدْ خَلَقَكُمْ أَطْواراً ) * ( نوح : 14 ) از معانى أطوار تحولات قلب است . خلاصه به عنوان تمثيل دل را دريا بين و حالاتى كه بر او طارى مىشود جوش و خروش و سكون و آرامش وى و آن جوش و خروش از وزيدن بادهاى شديد و ضعيف است كه نفحات گلشن قدس ربوبى است « ألا ان لربّكم في أيام دهركم نفحات ألا فتعرّضوا لها » [2] كه به وزيدن آن نسايم نفحات ، انسان به جوش و خروش و تضرع و زارى و اضطراب مىآيد كه : بلبلى گل ديد كى ماند خمش .
و چون آن بادها ايستاد دريا نيز آرام مىشود و در اين باره حديثى است از امام صادق كه ان شاء الله در موقعش عنوان مىشود .
و التعجيل بالمسئول فيه و الإبطاء للقدر المعيّن له عند الله . فإذا وافق السؤال الوقت أسرع بالاجابة ، و إذا تأخر الوقت إمّا في الدنيا و إمّا في الآخرة تأخرت الإجابة : أي المسئول فيه لا الاجابة التي هي لبيك من الله فافهم .
تعجيل مسئول فيه ( در حصول خواسته ) و إبطاء و تأخير آن ، براى قدرى است كه عند الله براى او معين شده است . يعنى تعجيل در اجابت و تأخير در آن از جهت قدر معين براى آن مسئول است كه وقت تأخير آن در علم الله است و خدا بدان عالم است پس اگر سؤال با وقت موافق شد سريعا به اجابت مىرسد و اگر وقت حصول مسئول به تأخير افتاد ، چه در مطالب دنياوى و چه اخراوى اين تأخير اجابت ، تأخير اجابت مسئول فيه است تا وقت حصولش نه تأخير اجابت لبيكى عن الله تعالى ، فافهم .
در جوامع روايى ما از ائمهء أطهار ( ع ) احاديث متعددى است كه هيچ كس الله نگفت كه في الحال لبيك نشنود كه الله گفتن عين لبيك شنيدن است و در حقيقت آن چه كه از دعا في الحال عايد مىشود يعنى اجابت لبيكى به مراتب شريفتر و بهتر است از آن چه كه به انتظار آن نشسته است . پس * ( ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ) * هيچ در استجابت تأخير ندارد و همان طور كه حركات و أطوار ظاهرى حكايت از حالات باطنى ما مىكند و از سرّ اكثر آن بىخبريم و در بيان آن عاجز ، چنانكه عطيه اى از كسى گرفتيم دست بر سر

[1] كافى ، ج 2 ، ص 309 .
[2] حديث نبوى .

80