است .
عرشها پنجاند ، عرش حيات كه عرش هويت است . و عرش رحمانيت . و عرش عظيم . و عرش كريم . و عرش مجيد .
انواع قلب پنج قسم است : قلب نفسى و قلب حقيقى كه از مشيمه جمعيت نفس متولد مىشود . و قلبى كه از مشيمه روح متولد مىشود يعنى قلب قابل تجلى وجودى باطنى . و قلبى كه مسخر بين دو حضرت وجوب و امكان است و قلب احدى جمعى .
لسانهاى حمد پنج است :
حقيقت ذكر ( يعنى حمد ) عبارت از تجلى ذات به واسطه ذات بر ذاتش از طريق اسم متكلم است تا اظهار صفات كمالى كند و متصف به صفات جلالي و جمالى در مقام جمع و تفصيل گردد چنانكه خود براى خويش در اين سخن شهادت داد كه : « خدا شهادت مىدهد كه جز او احدى معبود نيست » . حقيقت ذكر داراى مراتبى است بالاترين و نخستين مرتبه آن در مقام جمع است كه حق خود را به واسطه اسم متكلم به حمد و ثنا بر خود ياد مىكند ، در حديث آمده است كه رسول الله گفت : خدايا من نمىتوانم تو را ستايش كامل نمايم ، تو همان گونه اى كه خود بر خودت ستايش كردى .
مرتبه دوم ذكر ، ذكر ملائكه مقربين است كه حمد و تسبيح أرواح عقول براى پروردگارشان است . مرتبه سوم ذكر - ذكر ملائكه آسمانى و نفوس ناطقه مجرد است .
مرتبه چهارم - ذكر ملائكه زمينى و نفوس منطبعه آنها با طبقاتى كه دارند مىباشد و مرتبه پنجم ذكر أبدان و اعضاى موجود در آن مىباشد هر كدام از اعضا به زبان ويژه اش ذكر مىگويد .
نون داراى پنج مرتبه است و نون محل جمع جوهر مواد حرفى نفسى رحمانى از آن رو كه نفس رحمانى ام الكتاب است مىباشد مرتبه نخست تعين اول است و آن جمع همه حقايق كيانى ربانى و حروف مؤثر فعلى وجوبى و متأثر منفعل امكانى است و نون ام الكتاب أكبر است .
و مرتبه دوم دوات ماده حروف الهى نورى و هيولاى صور فعلى وجودى و عماء ربوبيت ( به عين مهمله ) كه پروردگار ما در آن بوده است .
و مرتبه سوم ريشه حقايق كونى كه احديت جمع همه كاينات است و آن حضرت به آن چنين اشاره كرده است : ( اولين موجودى كه خدا خلق كرده « درّ » است ) . و اين مرتبه

672