ساخت پس مادامى كه روح در بدن موجود باشد بدن ، زندهء بيدار است و به هنگام جدايى « نه جدايى كلَّى » بلكه جدايى كه تعلق روح به بدن ، باقى باشد بدن در خواب است و اگر روح به كلَّى از بدن مفارقت جويد بدن ، مرده است . خداى تعالى فرمود :
« خداوند نفوس را به هنگام مرگ و نفوسى را كه در خوابند و نمرده‌اند مىگيرد پس آن نفوسى كه حكم به مرگ آنها كرده نگه مىدارد و ديگران را تا مهلت مقرّر رها مىكند در اين امر هر آينه نشانه هايى براى گروهى كه فكر مىكنند ، وجود دارد » .
علم و عين بر اساس تثليثند چنانكه ادراك سه نوع است و آنها عبارتند از :
احساس و تخيل و تعقل « و اما وهم يك نوع مستقل ادراك به حساب نمىآيد بلكه وهم كأنّ عقل ساقط است .
تثليث در علم عبارت از پيدايش نتيجه از اصغر و أكبر و حد وسط است . تثليث ، در عين ، ايجاد اعيان خارجيه است كه نكاح سارى عينى از فرديت سه گانه شروع مىشود و اين فرديت عبارت است از ذات احديت يعنى توجه ذاتى الهى و اسماء الهى و طبيعت كلى كه نفس رحمانى است .
اين نكاح فرديت نخست است . به عنوان مثال خلق انسان اين گونه است در آيهء شريفهء « انسان بنگرد كه از چه آفريده شده است از آب جهنده اى خلق گرديده كه از ميان استخوانهاى صلب و ترائب بيرون آمده است » . در اين خلقت ، پدر و مادر و هيأت ويژه آن دو دخيل است ، پس اين خلقت نيز بر اساس تثليث است .
و ترائب ، جمع تريبه ، مثل كتائب و كتيبه مىباشد و آن عبارت از ديواره استخوانهاى مقاديم بدن « جلو بدن » است و صلب ديواره استخوانهايى است كه در پشت بدن وجود دارد خواه اين دو ديواره از مرد باشند ، خواه از زن چنانكه وقتى آب جهنده كه منى مرد و زن است در رحم ممزوج گردند و با هم يكى شوند از آن دو به اين كلمه مفرد آب جهنده تعبير مىشود . پس اين آيه كريمه نظير آيه كريمه در سورهء نحل است : « البته براى شما هوشمندان ملاحظه حال چارپايان از شتر و گاو و گوسفند همه عبرت و حكمت است كه ما مىنوشانيم شما را از ميان سرگين و خون ، شير خالص را كه براى نوشندگان گواراست » .
انسان كامل ، خواه مرد ، خواه زن ، ميوهء درخت وجود است يعنى انسان كامل غايت دو حركت ايجادى و وجودى است . پس راز مطلق آفرينش بلكه راز ويژه آفرينش

665