جواب گفت « لون الماء لون إنائه » . اين قول جنيد جوابى محكم است كه از واقع و نفس الامر آن چنان كه هست اخبار كرده است .
فهذا هو الله الذي يصلي علينا و إذا صلَّينا نحن كان لنا الاسم الآخر فكنّا فيه كما ذكرناه في حال من له هذا الاسم .
پس اين اله ( معتقد كه متجلى به صور استعدادات در عقايد است كسى است كه در صورت اسم آخرش ) بر ما صلات مىفرستد ( و به لحاظ مذكور از ما متأخر است ) و چون ما نماز مىخوانيم براى ما اسم آخر حاصل است . يعنى متحققيم به آخريت و داراى اسم آخريم . پس ما در اين مقام و تجلى در حال كسى - يعنى حق تعالى - هستيم كه او را اين اسم شريف مىباشد ( يعنى چنانكه در صلات اولى خداوند آخر بدان معنى بود ما نيز در نماز متحقق به اسم آخريم ) .
فنكون عنده بحسب حالنا ، فلا ينظر إلينا إلَّا بصورة ما جئناه بها فإن المصلي هو المتأخر عن السابق في الحلبة .
پس ما در نزد حق تعالى به حسب احوال خودمان هستيم . پس حق سبحانه به ما نظر نمىكند ( و تجلى نمىفرمايد ) مگر به صورت استعدادى كه ما بدان صورت ( به حسب كمال و نقص خودمان و مراتب و درجات و سعه و ضيق استعداد و قابليت خودمان ) در پيشگاه حق سبحانه قرار گرفته‌ايم . چه اينكه مصلَّى در ميان حلبه ( يعنى گروه اسبان رهان و گروه اسبانى كه به جهت دوانيدن جمع كنند ) متأخر از سابق كه مجلَّى است مىباشد .
و قوله * ( كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَه وَتَسْبِيحَه ) * أي رتبته في التأخر في عبادته ربّه ، و تسبيحه الذي يعطيه من التنزيه استعداده .
و خداوند فرمود : * ( كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَه وَتَسْبِيحَه ) * ( نور : 41 ) يعنى همه رتبهء خودشان را در عبادت رب خود و تسبيح خداوند كه استعداد آنها عطا مىكند و ايجاب مىنمايد دانسته‌اند .
يعنى دانسته‌اند كه صلات از همان مصلى است كه تأخر در او مأخوذ است و مىدانند كه صلات آنان در رتبه متأخر است از صلات ربشان . زيرا تا خداوند موجودى را صلوات نفرستد يعنى رحمت وجوديه به او عطا نكند كه به اين رحمت وجودى از ظلمت عدم خارج مىشود استعداد و قابليت براى صلات رب خود را پيدا نمىكند .

635