إسم الكتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 689)

يعنى در حق او دعا كنيد كه اين بيچارهء دل مرده زنده دل گردد و از خواب غفلت بيدار شود كه به قول سعدى :
< شعر > زنده دلا مرده ندانى كه كيست آن كه ندارد به خدا اشتغال < / شعر > فيتأخر عن وجود العبد : و هو عين الحقّ الذي يخلقه العبد في قبلته بنظره الفكري أو بتقليده و هو الإله المعتقد .
چه اينكه حق تعالى متأخر از وجود عبد است و اين حق متأخر عين حقى است كه عبد او را در قبلهء خويش به نظر فكرى خود يا به تقليدش از ديگرى خلق مىكند . اين حق متأخر اله معتقد است ، ( معتقد به صيغه اسم فاعل ) يعنى معتقد عبد مصلى است .
مصلى به حسب لغت بر آن اسبى كه در ميدان اسب دوانى و سباق تابع مجلَّى است ( نيز اطلاق مىشود ) . در اسب دوانى اسبها را ده قسم كرده‌اند كه اول آنها مجلَّى و بعد از آن مصلى و آخر همه فسكل و يكى مانده به آخر يعنى قبل از فسكل قاشور است كه در اين سه بيت نصاب الصبيان به ترتيب آمده است .
< شعر > ده اسبند در تاختن هر يكى را به ترتيب نامى است روشن < / شعر > إلخ و اينكه حق تعالى مصلى ما باشد از آن روست كه به صور استعدادهاى ما براى ما متجلى است و به همين عنوان كه تجليات و رحمتها و فيوضات الهى بايد از قابليت و استعداد عبد بر او فايض بشود ، اطلاق تأخر حق تعالى - كه مصلى عبد است - بر وجود عبد شده است . در دنباله اين سخن شيخ گفته است حق تعالى در قبلهء عبد است كه به نظر فكرى عبد ، به اين معنى و دقيقه كه گفتيم مخلوق عبد مىباشد و اگر عبد ، خود صاحب رأى و فكر نباشد به تقليد از غيرش كه صاحب نظر است اله معتقد ( به فتح ) او در قبلهء اوست و شك نيست كه اعتقاد تابع وجود معتقد ( بالكسر ) است و چون مصلى به معنى مذكور تابع مجلَّى است . لذا شيخ گفته است كه رب مصلى به اسم آخر در بنده تجلى مىكند و صلات و رحمت مىفرستد .
و يتنوع بحسب ما قام بذلك المحل من الاستعداد كما قال الجنيد حين سئل عن المعرفة باللَّه و العارف فقال : « لون الماء ، لون إنائه » . و هو جواب سادّ أخبر عن الأمر بما هو عليه .
و اين اله معتقد ( به فتح ) به حسب استعداد محل كه عبد است متنوع است ( هر كسى از ظن خود شد يار من ) چنانكه وقتى از جنيد دربارهء معرفت باللَّه و عارف سؤال شد ، در

634