اينك شيخ مقدمه اى مىگيرد كه معنى طيب را در خود رسول الله ( ص ) كه به نحو اكمل قرار دارد بيان كند كه مىگويد .
و لمّا خلق رسول الله - ص - عبدا بالأصالة لم يرفع رأسه قطَّ إلى السيادة ، بل لم يزل ساجدا واقفا مع كونه منفعلا حتّى كوّن الله عنه ما كوّن .
فأعطاه رتبة الفاعلية في عالم الأنفاس التي هي الأعراف الطيبة . فحبّب إليه الطيب :
فلذلك جعله بعد النساء .
چون خداوند رسول الله ( ص ) را در اصل جبلت و خلقتش عبد آفريده است ( كه منفعل و متأثر از سيد و مولاى خود است چه اقتضاى عين ثابتش عبوديت ذاتى حاصل از تعين و تقيد و حفظ أدب با حضرت الهيه است ) هيچ گاه سر خود را به سوى سيادت برنداشت . بلكه همواره ( از جهت عبوديتش ) ساجد رب خود و متذلل حضرتش و واقف در مقام عبوديتش به مرتبهء انفعالش بود تا آن جا كه خداوند تكوين فرمود از او آن چه را كه تكوين فرمود .
يعنى همه أرواح و مظاهر آنها را از روح او ايجاد كرد كه در حديث آمده است . اولين مخلوق عقل است و اين عقل روح آن جناب است كه فرمود : « اول ما خلق الله نورى » .
پس خداوند او را رتبهء فاعليت و تأثير در عالم انفاس يعنى أرواح داده است . انفاسى كه بوهاى خوشند ( يعنى كلمات وجوديهء طيبه‌اند كه انفاس جمع نفس به فتح فاء است ) پس خداوند طيب را محبوب او گردانيد . پس از اين جهت طيب را بعد از نساء ذكر كرد ( زيرا نساء صورت آن قابليت و انفعالند ) .
خلاصهء سخن اينكه انسان عبد منفعل از مولاى خود است كه در پيشگاه او همواره ساجد و متذلل است و چون عين ثابت رسول خاتم اقتضاى عبوديت تامه را داراست كه در فعل و قولش هيچ گاه سرش را به سوى سيادت نيفراشت و در اعتلاى وجودىاش در قوس صعود اول ما خلق است و همه كلمات نوريهء موجودات خارجى از اين نور ايجاد شدند ، خداوند سبحان به رسول الله رتبهء فاعليت داد كه معطى كمال كل اهل عالم و واسطهء فيض است كه جميع أرواح و مظاهر آنها از اين نور وجود يافتند و عالم انفاس يعنى أرواح كه هم انفاس ما فوق خودند و هم به انفاسشان در وجود ظاهرى شهادى مؤثرند و روايح طيبهء وجوديهء شهاديه ، از اين انفاس طيبهء أرواح ظاهر شده است . يعنى اين انفاس كه خود روايح طيبه‌اند ، مبادى موجودات شهاديه‌اند و خود

617