اين نكته نزد مردم مسلَّم شده است كه من عاشقم ، ولى ندانستند كه عشقم براى كيست .
كذلك هذا أحبّ الالتذاذ فأحبّ المحل الذي يكون فيه و هو المرأة ، و لكن غاب عنه روح المسألة ، فلو علمها لعلم من التذّ و بمن التذّ فكان كاملا .
همچنين اين محب جاهل التذاذ را دوست دارد و محل التذاذ را كه مرأه است دوست دارد و لكن روح مسأله از او غائب شده است . پس اگر روح مسأله را مىدانست عالم بود كه از چه كسى لذت مىبرد و چه كسى التذاذ دارد كه كامل بود ( يعنى محب با اين علم كامل است . اين سخن در مقابل حرف بالاست كه بدون اين علم ، ناقص است ) .
و كما نزلت المرأة عن درجة الرجل بقوله * ( وَلِلرِّجالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ ) * نزل المخلوق على الصورة عن درجة من أنشأه على صورته مع كونه على صورته ، فبتلك الدرجة التي تميّز بها عنه ، بها كان غنيّا عن العالمين و فاعلا أولا ، فإنّ الصورة فاعل ثان . فما له الأولية التي للحقّ .
و چنانكه مرأه از درجهء رجل نازل است به قول حق تعالى : * ( وَلِلرِّجالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ ) * ( بقره : 228 ) مخلوق بر صورت هم از درجهء كسى كه مخلوق را بر صورت خود انشا فرموده است يعنى حق تعالى نازل است . پس به اين درجهء رفيعه كه حق تعالى از مخلوق متميز است غنى از عالميان و فاعل اول است . چه اينكه صورت انسانيه ( كه مخلوق بر صورت حق است ) فاعل ثانى و در مرتبهء ثانيه است . پس براى او اوليتى كه براى حق است نيست .
فتميّزت الأعيان بالمراتب : فأعطى كلّ ذي حقّ حقّه كلّ عارف ، فلهذا كان حبّ النساء لمحمد - ص - عن تحبب إلهي و إنّ الله * ( أَعْطى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَه ) * و هو عين حقّه . فما أعطاه إلَّا باستحقاق و استحقه بمسمّاه : أي بذات ذلك المستحقّ .
پس اعيان كونيه به مراتب خودشان از حق تعالى تمييز يافتند و هر عارفى حق هر ذى حق را عطا مىكند . لذا حب نساء براى محمد ( ص ) از تحبب الهى بود و خداوند * ( أَعْطى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَه ) * ( طه : 50 ) و آن عطاى الهى عين حق آن شيء است . پس خداوند اين حب را به محمد ( ص ) عطا نكرده است ( و يا آن چه را كه به هر چيزى عطا كرده است عطا نكرده است ) مگر به استحقاقى كه محمد ( ص ) آن حب را به مسماى خود يعنى به ذات خود مستحق بوده است ( يعنى آن چه را كه عين مستحق از خدا طلب

613