متأخر از مرد است . زيرا در عالم انسانى نسبت زن به مرد نسبت زمين به آسمان است ) .
چه اينكه به حسب لغت « نسأ » به معنى تأخير است . خداوند سبحان فرمود : * ( إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيادَةٌ في الْكُفْرِ ) * ( توبه : 37 ) و همچنين بيع نسيئه يعنى بهاى آن به تأخير انداخته شد . از جهت معناى تأخير است كه لفظ نساء را در حديث به كار برد .
فما أحبّهنّ إلَّا بالمرتبة و أنّهنّ محل الانفعال فهنّ له كالطبيعة للحقّ التي فتح فيها صور العالم بالتوجه الإرادي و الأمر الإلهي الذي هو نكاح في عالم الصور العنصرية ، و همّة في عالم الأرواح النورية .
پس رجل نسا را دوست ندارد مگر به مرتبهء آنها ( در نزد خداوند و آن مرتبهء طبيعت كليه است . ) و به اينكه نساء محل انفعالند كه قابل تاثيرند . پس مرأه براى رجل مانند طبيعت براى حق تعالى است كه خداوند در آن ( طبيعت ) صور عالم را به توجه ارادى و امر الهى گشود . امر الهى در عالم صور عنصريه نكاح است و در عالم أرواح نوريه همت .
و ترتيب مقدمات في المعاني للإنتاج و كلّ ذلك نكاح الفردية الاولي في كلّ وجه من هذه الوجوه .
و در معانى ( يعنى تحصيل احكام و نتايج علمى از راه قياس منطقى و برهانى ) ترتيب مقدمات براى انتاج است و هر يك از اين امور نكاح فرديت اولى است در هر وجهى از اين وجوه .
شارح قيصرى فرمايد :
اولين نكاحات اجتماع اسمائى براى ايجاد عالم أرواح و صور آنها در نفس رحمانى مسماى به طبيعت كليه است . سپس اجتماع أرواح نوريه براى ايجاد عالم أجساد طبيعى و عنصرى است ، سپس اجتماعات ديگرى كه منتج مولدات ثلاثة و لواحق آنهاست و چون اجتماعات اسمائى و اجتماعات أرواح نوريه و اجتماعات معانى منتجهء نتايج معنوى در براهين ، داخل در حكم زمان نيستند هر يك را نكاح فرديت اولى قرار داده است يعنى نكاحى كه بدان فرديت اولى حاصل شده است و آن فرديت اولى ذات احديه و اسماء الهيه و طبيعت كليه در مرتبهء وجوديه است و اجتماعات ديگر كه سبب مواليدند از نكاحات ثانيه و ثالثه‌اند تا منتهى شود به نكاح چهارمى كه آن آخر نكاحات كليه است .

611