إسم الكتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 689)

اينك شيخ در ايمان فرعون كه سرانجام گفت : * ( آمَنْتُ أَنَّه لا إِله إِلَّا الَّذِي آمَنَتْ به بَنُوا إِسْرائِيلَ وَأَنَا من الْمُسْلِمِينَ ) * ( يونس : 90 ) مىگويد كه فرعون ، مؤمنا و مسلما هلاك شد و خداوند ايمان او را تصديق كرده است . در توحيد دوازدهم از فصل نهم از باب 198 فتوحات مكيه نيز گويد : خداوند ايمان آوردن فرعون را تصديق كرده است . زيرا در جواب * ( آمَنْتُ أَنَّه لا إِله إِلَّا الَّذِي ، ) * الآية ، فرمود : * ( آلآنَ وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَكُنْتَ من الْمُفْسِدِينَ ) * . ( يونس : 91 ) پس قول خداوند دلالت بر إخلاص فرعون در ايمانش دارد و اگر در ايمانش مخلص نمىبود ، دربارهء او چنان مىفرمود كه دربارهء اعراب فرمود :
* ( قالَتِ الأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَلَمَّا يَدْخُلِ الإِيمانُ في قُلُوبِكُمْ ) * ( حجرات : 14 ) . پس خداوند به ايمان فرعون شهادت داد و خداوند براى كسى به صدق در توحيدش شهادت نمىدهد مگر اينكه او را بدان ايمان و توحيدش پاداش مىبخشد و نيز در توحيد چهاردهم از فصل و باب ياد شدهء فتوحات فرمود : خداوند به موسى فرمود : تو و برادرت * ( اذْهَبا إِلى فِرْعَوْنَ إِنَّه طَغى فَقُولا لَه قَوْلًا لَيِّناً لَعَلَّه يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشى ) * ( طه : 44 ) و لعل براى ترجى است ، مانند عسى كه اين هر دو كلمه براى ترجى مىباشند و هر يك كلمهء ترجىاند و ترجى الهى وقوع مىيابد بلكه واقع است و سرانجام فرعون به ايمان و خشيت همان طور كه خداوند اخبار به ترجى فرمود هلاك شد و * ( أَدْرَكَه الْغَرَقُ ) * . اين چند جمله سخن خيلى به اختصار شيخ در باب مذكور فتوحات است . حال در اين كتاب يعنى فصوص الحكم مىفرمايد : و أما قوله * ( فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُهُمْ إِيمانُهُمْ لَمَّا رَأَوْا بَأْسَنا سُنَّتَ الله الَّتِي قَدْ خَلَتْ في عِبادِه ) * إلَّا قوم يونس [1] ، فلم يدل ذلك على أنّه لا ينفعهم في الآخرة بقوله في الاستثناء * ( إِلَّا قَوْمَ يُونُسَ ) * فأراد أنّ ذلك لا يدفع عنهم الأخذ في الدنيا ، فلذلك أخذ فرعون مع وجود الايمان منه .
شيخ گويد : مفاد قول خداوند اين است كه عذاب دنيا از آنان به حكم سنت الهى در دنيا رفع نشد . اين دليل نيست كه ايمان ايشان در آخرت هم به حال آنان نافع نيست .
پس خداوند سبحان مىفرمايد ايمان فرعون در زمان رؤيت بأس ، عذاب را در دنيا از او دفع نمىكند لذا فرعون را أخذ كرد با وجود ايمان او و خداوند فرمود : * ( فَلَوْ لا كانَتْ قَرْيَةٌ

[1] اين جزء آيهء كريمهء 98 سورهء يونس است كه خداوند سبحان فرمود * ( فَلَوْ لا كانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَها إِيمانُها إِلَّا قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُوا كَشَفْنا عَنْهُمْ عَذابَ الْخِزْيِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا .

584