نام کتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) نویسنده : حسن حسن زاده آملى جلد : 1 صفحه : 579
فرمود : * ( يُبَدِّلُ الله سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ ) * ( فرقان : 70 ) . يعني في الحكم ) * تبديل في الحكم تبديل معصيت به حسنه و سيئات به حسنات به حسب حكم است يعنى در حكم تبديل مىيابند چه نفس اعيان تبدل نمىيابد ، لكن احكام آنها تبدل مىيابد . يعنى عين آنها حسنه نمىگردد ولى حكم حسنه بر آنها مترتب مىشود . خلاصه اينكه فعل به حسب ذاتش موصوف به حسن و قبح نمىشود و به حسب احكام ما بر آن اختلاف مىيابد و به حسن و قبيح موصوف مىگردد . همچنين معصيت فرعون بنا بر وجهى معصيت است كه نفس عاصى امارهء بالسوء فرعون است و چون عصا در دست موسى صورت ملكهء عصيان فرعون است كه در تصرف نفس مطيع مطمئنهء موسى قرار گرفته است ، طاعت است . پس صورت معصيت فرعون هم معصيت است و هم طاعت . عصاست در صورتى و حيّه است در صورتى ، به لسان رمزى قرآن مجيد و جوهر آن يكى است كه به حسب حكم تغيير يافته است . عصا و حيّه دو مظهر و صورت يك جوهرند . پس مىتوانيم انقلاب عصا به حيّه را رمزى بگيريم براى بيان مقدار اختلاف و تفاوت عصيان فرعون از طاعت حقيقيه . يعنى مقدار اختلاف عصيان فرعون از طاعت حقيقيه به مقدار اختلاف عصا از حيّه است كه عصا بدان تحول يافت . در حقيقت تحول و انقلابى نيست مگر به حسب تغير در صور و تو را رسد كه اختلاف حكم را به اين صورت معنى كنى كه عصا جوهر واحد است و به حسب حكم موسى يعنى امر او بإذن الله به صورت حيّه تحول يافت . زيرا جوهر واحد به حكم وحدت شخصى وجود ، گاه به صورت عصا و گاهى به صورت حيّه است . لكن قيصرى و ديگران به همان صورت اول معنى نمودهاند و قيصرى اين حديث شريف را شاهد آورده است : انّ المحبوبين يعد قتلهم بالاحياء و افسادهم بالإصلاح . [1] فظهر الحكم هنا عينا متميزه في جوهر واحد ، فهي العصا و هي الحيّة و الثعبان الظاهر ، فالتقم أمثاله من الحيّات من كونها حيّة و العصيّ من كونها عصا . پس حكم عصيان به صورت حيّه و ثعبان در جوهر واحد كه در حقيقت تعدد ندارد
[1] مانند داستان قتل غلام به دست حضرت خضر كه ظاهرا افساد است .
579
نام کتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) نویسنده : حسن حسن زاده آملى جلد : 1 صفحه : 579